Apenpokken (Mpox) – FAQ

De ziekte werd voor het eerst ontdekt in 1958 bij laboratoriumapen, vandaar de eerdere benaming. Het is echter niet zeker dat apen de hoofddragers van het virus zijn. Volgens de laatste bevindingen zijn dat waarschijnlijk Afrikaanse knaagdieren.

In mei 2022 begon er echter een grote uitbraak buiten het Afrikaanse continent. De ziekte trof vooral landen in Europa en Noord-Amerika, waaronder België.

VACCINATIE VOOR EEN RISICOCONTACT: PREVENTIEVE VACCINATIE

Tot eind 2022 konden personen behorend tot een risicogroep voor mpox zich preventief laten vaccineren. De Vlaamse overheid heeft beslist om per ingang van 2023 de preventieve vaccinatiecampagne tegen mpox te beëindigen. Dit betekent dat het vanaf heden niet meer mogelijk is een vaccin tegen mpox te krijgen.

We vermoeden dat men slechts eenmaal een infectie met het apenpokkenvirus doorloopt en dat er nadien voor een bepaalde tijd een basisimmuniteit bestaat. Die zekerheid kunnen we echter niet garanderen. De hypothese dat er zich geen herinfecties van apenpokken zullen voordoen, dient eerst verder onderzocht te worden.

Er is ook weinig bekend over de beschermingsgraad van de huidige generatie van apenpokkenvaccins. Ookal verwachten we dat vaccinaties zullen helpen om de verspreiding van apenpokken tegen te gaan, is de omvang van het effect nog onzeker. Je hebt na een vaccinatie dus geen garantie dat je niet meer besmet zal geraken.

Na een apenpokkeninfectie of een vaccinatie (preventief of nadien) blijven de algemene preventieve aanbevelingen van toepassing.

Bekijk de actuele epidemiologische situatie:

• Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding

• Sciensano

Deze huidletsels kunnen (rode) vlekjes, pukkeltjes, blaasjes of etterbulten zijn, die tenslotte na vorming van korstjes genezen. De huidletsels kunnen overal op het lichaam voorkomen en zijn soms pijnlijk. Vaak zien we ze op de plaats van de besmetting, met name rond de anus, op de penis of in de mond. Deze huidletsels kunnen ook zonder koorts of griepaal syndroom voorkomen.

We zien ook minder klassieke presentaties, bijvoorbeeld mensen die weinig of geen huidletsels of alleen plaatselijke klachten hebben, zoals een ontsteking van de keel, de anus of de plasbuis.

• direct contact (langdurig huid-op-huid of seksueel) met huidletsels die veel virus bevatten.

• contact met lichaamsvloeistoffen of slijmvliezen van een geïnfecteerde persoon. Bij geïnfecteerde patiënten vinden we vaak hoge concentraties virus in het speeksel en de anus, maar soms ook in het sperma.

• verspreiding van speekseldruppeltjes. Dat is mogelijk, maar waarschijnlijk minder efficiënt.

• (in theorie) overdracht via besmette oppervlakken of linnengoed (zoals beddengoed of handdoeken).

Bij de huidige uitbraak in Europa zijn tot op heden vooral mannen die seks hebben met mannen (MSM) besmet. Seksueel contact lijkt, meer dan louter huid-op-huidcontact, het grootste infectierisico. Ook door te zoenen ben je tot een mogelijk risico blootgesteld. Mensen die meerdere seksuele partners hebben, hebben meer risico om de ziekte op te lopen.

De stalen moeten in beschermde omstandigheden worden genomen (met beschermkledij voor de hulpverlener en in een aparte kamer) om besmetting te vermijden.

• je onverklaarbare huidletsels rond de anus en/of in genitaal gebied ontwikkelt en je:

  • ofwel een man bent die in de laatste weken intiem contact met een of meerdere andere mannen had;

  • ofwel in West- of Centraal-Afrika bent geweest.

• je in de laatste drie weken nauw contact hebt gehad met iemand die besmet is met het mpoxvirus en je ofwel:

  • koorts of griepale klachten ontwikkelt;

  • huidletsels ontwikkelt;

  • klachten van een mogelijke ontsteking van de keel, anus of plasbuis hebt.

Indien je vermoedt dat je mpox hebt, dien je zo snel mogelijk contact op te nemen met een centrum waar je getest kunt worden. Om verdere besmetting van andere mensen te voorkomen, moet je thuis alvast in isolatie gaan.

De polikliniek van het ITG is op werkdagen van 09.00 tot 17.00 uur bereikbaar op het nummer +32(0)3 247 66 66. Indien je buiten Antwerpen woont, kan je contact opnemen met de spoedgevallendienst van een ziekenhuis met een specialist in infectieziekten specialist ter plaatse (reisklinieken/gele koorts-vaccinatiecentra).

Neem steeds contact op met de zorgverleners vooraleer je een bezoek brengt aan de kliniek. Zo kunnen de gezondheidsmedewerkers zich voorbereiden en kunnen ze de zeer strikte beschermingsmaatregelen nauw opvolgen. Bij twijfel kan je steeds je huisarts telefonisch contacteren, maar laat voor je consultatie zeker weten dat je vermoedt met het mpoxvirus besmet te zijn.

• Vermijd contact met (mogelijk) besmette mensen totdat zij uit isolatie mogen.

• Beperk je seksuele contacten en bespreek het mpoxvirus met je partner. Anonieme seksuele contacten zijn riskant en maken het moeilijk om blootgestelde partners op tijd te verwittigen.

• Vaccinatie is een goede manier om een besmetting met mpox te voorkomen, maar beschermt niet volledig. Er zijn namelijk gevallen van besmettingen met mpox na vaccinatie gemeld. Exacte gegevens over de graad van individuele bescherming na vaccinatie zijn er nog niet.

Algemene maatregelen blijven dus noodzakelijk:

• wijziging van het risicogedrag

• isolatie

• vermijding van seksueel contact en huid-op-huidcontact met zieke personen

In de meeste gevallen geneest de ziekte na een paar weken spontaan en zonder restklachten.

Soms blijven er een of meerdere littekens over. Een kleine minderheid van patiënten moet tijdens de acute infectie worden opgenomen in het ziekenhuis, meestal voor controle van de pijn. Soms treden er  complicaties op, zoals forse ontsteking van de huidletsels of de anus.
De ziekte is gelukkig heel zelden dodelijk, meestal betrof dit patiënten die reeds andere ernstige aandoeningen hadden.

Gerichte antivirale geneesmiddelen worden momenteel uitsluitend voor onderzoeksdoeleinden gebruikt. Bij klachten worden de symptomen ondersteunend behandeld met onder andere pijnstillers, koortswerende middelen, anti-jeuk-middelen, enzovoorts. Ernstige gevallen met een gecompliceerde vorm van mpox kunnen met het antivirale middel tecovirimat (momenteel alleen tijdens ziekenhuisopname) worden behandeld. Het gaat meestal om patiënten met enige vorm van immuundeficiëntie, zoals leukemie, of patiënten die medicijnen gebruiken die inwerkt op het immuunsysteem. In België zijn een aantal behandelingen voorzien.

Omdat het mpoxvirus nauw verwant met het pokkenvirus is, biedt het pokkenvaccin vermoedelijk ook een goede bescherming tegen mpokken. De gegevens over de exacte mate van werkzaamheid zijn wel nog beperkt. Het vaccin vervangt de algemene voorzorgsmaatregelen daarom niet; blijf na vaccinatie dus waakzaam en beperk je seksuele contacten.

In België zijn er twee vaccins beschikbaar, Imvanex® en Jynneos®, respectievelijk goedgekeurd door EMA (European Medicines Agency) en de FDA (Food and Drug Administration, VS) voor de indicatie van mpokken. Indien je het Jynneos® vaccin toegediend krijgt, moet je in België een formulier tekenen. De reden hiervoor is dat dit vaccin vooralsnog officieel enkel is goedgekeurd in de Verenigde Staten.

Andere vaccins, zoals die tegen waterpokken (windpokken) of zona, beschermen niet tegen apenpokken.

• Blijf thuis. Verlaat het huis alleen voor essentiële zaken zoals doktersafspraken en dringende boodschappen die niemand anders kan doen. Draag een chirurgisch mondmasker en bedek de huidletsels (door bijvoorbeeld lange mouwen en een lange broek te dragen) als je naar buiten gaat.

• Blijf in je eigen kamer. Draag een chirurgisch masker als je jouw kamer verlaat en/of contact met huisgenoten hebt.

• Gebruik je eigen huishoudartikelen zoals kleding, beddengoed, handdoeken en eetgerei. Deel ze nooit met andere huisgenoten.

• Vermijd lichamelijk (seksueel) contact totdat de huidletsels genezen zijn (wanneer de korstjes eraf zijn gevallen). Condooms alleen bieden geen volledige bescherming tegen mpox.

• Vermijd contact met dieren, vooral met knaagdieren zoals muizen, ratten, hamsters en cavia's.

• Breng iedereen met wie je in de laatste drie weken nauw contact hebt gehad op de hoogte. Zo kunnen ze hun eigen symptomen in de gaten houden en gepast handelen als er symptomen optreden.

• Uitgebreide medische informatie - Centers for Disease Control (EN) 

• Factsheet - Wereldgezondheidsorganisatie WHO (EN)

• Medische informatie voor het groot publiek - RIVM (NL)

• Informatie over de evolutie van de apenkoortsepidemie in Europa (aantal gevallen per landen) - ECDC (EN)

• Apenpokken - monkeypox - Agentschap Zorg en Gezondheid (NL)

• Monkeypox (apenpokken) - Sciensano (NL)

• Groene lijn 1700 (callcenter) – Agentschap Zorg Vlaanderen (NL)

We verwachten dat er tijdens een actieve apenpokkeninfectie voor enkele weken hoge concentraties van het virus op alle slijmvliezen (mond, anus, plasbuis) en op de huid aanwezig zijn. Alle contacten met die slijmvliezen (anaal, oraal, vaginaal) en huid kunnen overdracht veroorzaken. We zien dat de meeste personen apenpokken via seksueel contact oplopen. We raden aan om niet seksueel actief te zijn (insertief oraal, anaal, vaginaal) voor minstens 21 dagen of totdat de huidletsels genezen zijn. Kussen, tongzoenen en intens naakt knuffelen worden als risicocontacten beschouwd.

Een monogame seksuele relatie of zelfbevrediging brengen geen risico's met zich mee.

Zeer hoge-risicocontacten zijn:

• seksuele contacten.

• langdurig huid-op-huidcontacten terwijl de besmette persoon huiduitslag had.

Hoog-risicocontacten zijn:

• in hetzelfde huishouden of dezelfde omgeving als de besmette persoon wonen.

• kleding, beddengoed of keukengerei delen terwijl de besmette persoon huiduitslag had.

• een besmette persoon met symptomen verzorgen.

• contact met een besmette persoon tijdens de (para)medische verzorging, zonder de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen.

• een scherp letsel of blootstelling (zonder persoonlijke beschermingsmiddelen) aan lichaamsvloeistoffen van een besmet persoon of aan aërosolen die tijdens een (medische) procedure ontstaan.

• blootstelling aan een besmet staal tijdens laboratoriumprocedures, zonder persoonlijke beschermingsmiddelen.

• drie uur of langer dicht (een of twee zitplaatsen) van een symptomatisch geïnfecteerde persoon zitten (in een vliegtuig, bus of trein).

De meest voorkomende nevenwerkingen zijn:

• Reacties rond de injectieplaats: pijn, roodheid, zwelling, verharding, en jeuk. Pijn en zwelling komen meer voor bij een subcutane injectie in de bovenarm. Bij een intradermale injectie in de onderarm zijn jeuk en huiduitslag frequenter.

• Hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid, vermoeidheid.

Er is geen specifiek onderzoek naar interacties met andere vaccins.

Het pokkenvaccin bevat een levend, maar niet replicerend virus en classificeert zich daarom tussen de groepen ‘levend verzwakte vaccins’ en ‘geïnactiveerde vaccins’. Omdat er met die tussengroep nog geen wijdverspreide ervaring is, worden de volgende richtlijnen geadviseerd:

• Een interval van minimaal 4 weken bij een levend verzwakt vaccin, zoals mazelen en gele koorts.

• Een interval van minimaal 2 weken bij een COVID-/griepvaccinatie.

Tot eind 2022 konden personen behorend tot een risicogroep voor mpox zich preventief laten vaccineren. De Vlaamse overheid heeft beslist om per ingang van 2023 de preventieve vaccinatiecampagne tegen mpox te beëindigen. Dit betekent dat het vanaf heden niet meer mogelijk is een vaccin tegen mpox te krijgen.

Zelfs na infectie met het apenpokkenvirus dien je verdere blootstelling te vermijden. Na een apenpokkeninfectie blijven de algemene preventieve aanbevelingen van toepassing.