Veelgestelde Vragen over mpox

Er is een nieuwe variant van het mpox-virus opgedoken in Afrika, Clade Ib, die besmettelijker is dan eerdere varianten in de regio. Vergeleken met de variant die in 2022 de uitbraak in Europa en de rest van de wereld veroorzaakte (Clade IIb), is de nieuwe variant mogelijk iets agressiever. De mortaliteit van Clade Ib is echter relatief laag (ongeveer 0,6% in het oostelijke deel van de Democratische Republiek Congo).

De Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) heeft deze uitbraak uitgeroepen tot een wereldwijde noodsituatie voor de volksgezondheid. Geïmporteerde gevallen van de nieuwe variant zijn gemeld in verschillende landen buiten Afrika, waaronder één in België (stand: 24 december 2024). Dit waren allemaal geïsoleerde gevallen van reizigers die de ziekte opliepen in de getroffen landen in Afrika, zonder verdere overdracht. Het infectierisico voor de algemene bevolking blijft zeer laag.

Er is geen onmiddellijke reden tot bezorgdheid. Onze onderzoekers en medische specialisten volgen en beoordelen de situatie op de voet.

Er is een vaccin op de markt dat bescherming biedt tegen mpox (merknaam Imvanex of Jynneos). Dit vaccin werd oorspronkelijk ontwikkeld tegen het Variolavirus (pokken) maar biedt kruisbescherming tegen mpox. Het is vermoedelijk werkzaam tegen zowel de West-Afrikaanse als de Centraal-Afrikaanse variant. Het vaccin biedt naar schatting een bescherming van 80%. Het is dus ook na vaccinatie nog steeds mogelijk de ziekte op te lopen. Na vaccinatie blijven de algemene preventieve aanbevelingen van toepassing.

Tot eind 2022 konden personen behorend tot een risicogroep voor mpox zich preventief laten vaccineren. We schatten dat ongeveer de helft van de personen die tot de risicogroep behoren gevaccineerd zijn. De Vlaamse overheid heeft in 2023 beslist om de preventieve vaccinatiecampagne tegen mpox te beëindigen. Dit betekent dat het niet meer mogelijk is een vaccin tegen mpox te krijgen. De gezondheidsautoriteiten bekijken momenteel of, met de opmars van de Centraal-Afrikaans clade, nieuwe vaccinatiecampagnes aangewezen zijn. Het vaccin is momenteel niet beschikbaar voor reizigers naar Afrika.

Andere vaccins, zoals die tegen waterpokken of zona, beschermen niet tegen mpox.

Mpox is een ziekte die veroorzaakt wordt door het mpox-virus. Dit virus is nauw verwant aan het virus dat tot de jaren 70 de pokken veroorzaakte. Er zijn twee varianten (of zogenaamde clades) van het virus:

• Clade I (de Centraal-Afrikaanse clade) kwam voornamelijk voor in de regenwouden van de Democratische Republiek Congo (DRC). Tot voor kort waren infecties voornamelijk het gevolg van overdracht van dier op mens, meestal door contact met knaagdieren. Eind 2023 dook er in Oost-Congo echter een subvariant van Clade I op, gekend als Clade Ib. Net als Clade II wordt deze voornamelijk overgedragen van mens op mens, vooral (maar niet uitsluitend) door seksueel contact. Clade Ib heeft zich vanuit het oosten van de DRC verspreid naar de buurlanden Oeganda, Rwanda, Burundi en Kenia. Geïsoleerde importgevallen zijn vastgesteld in verschillende landen buiten Afrika, waaronder België, maar zonder aanwijzingen van lokale transmissie (Stand: 24 december 2024).

• Clade II (de West-Afrikaanse clade) komt wereldwijd voor sinds de epidemie van 2022. De ziekte wordt voornamelijk overgedragen via seksueel contact. Het heeft geleid tot een groot aantal gevallen, ook in Europa. Hoewel de epidemie in 2022 is gaan liggen, worden er sporadisch nieuwe gevallen vastgesteld in Europa en België, zonder dat dit tot grote uitbraken leidt.

De uitbraak van Clade I treft de grote steden in de DRC, waaronder Goma en Kinshasa, en verspreidt zich naar buurlanden zoals Burundi, Rwanda, Kenia en Oeganda. Het risico blijft laag voor de meeste reizigers, maar het wordt sterk aanbevolen om het volgende te vermijden:

• Huid-op-huidcontact met personen die besmet (kunnen) zijn

• Contact met lichaamsvloeistoffen, zoals wondvocht

• Blootstelling aan slijmvliezen en speekseldruppels

• Contact met besmette oppervlakken of voorwerpen, zoals beddengoed of handdoeken

• Consumptie van wilde dieren

Wat betreft de Clade II-variant, die de epidemie van 2022 veroorzaakte, waren er eind november 2022 wereldwijd ongeveer 80.000 bevestigde infecties, waarvan 789 in België. Sindsdien is de uitbraak afgenomen. Er worden nog steeds sporadisch nieuwe gevallen ontdekt.

Bekijk de huidige epidemiologische situatie:

• Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding

• Sciensano

• Wereldgezondheidsorganisatie

De routinevaccinatie tegen pokken werd in België in de jaren ‘70 gestaakt. Mogelijks biedt vaccinatie op kinderleeftijd nog enige bescherming tegen mpox. De bescherming door het vaccin vermindert echter met de jaren. Het blijft dus mogelijk om toch besmet te geraken. Preventieve maatregelen blijven van toepassing.

Deze huidletsels kunnen (rode) vlekjes, pukkeltjes, blaasjes of etterbulten zijn, die tenslotte na vorming van korstjes genezen. De huidletsels kunnen overal op het lichaam voorkomen en zijn soms pijnlijk. Vaak zien we ze op de plaats van de besmetting, met name rond de anus, op de geslachtsdelen of in de mond. De letsels gaan vaak gepaard met fors gezwollen en soms pijnlijke klieren. Deze huidletsels kunnen ook zonder koorts of griepaal syndroom voorkomen.

Soms zien we ook minder klassieke presentaties, bijvoorbeeld mensen die weinig of geen huidletsels of alleen plaatselijke klachten hebben, zoals een ontsteking van de keel, de anus of de plasbuis.

• Direct contact (langdurig huid-op-huid of seksueel) met iemand met huidletsels (de huidletsels bevatten veel virus).

• Contact met lichaamsvloeistoffen of slijmvliezen van een geïnfecteerde persoon. Bij geïnfecteerde patiënten vinden we vaak hoge concentraties virus in het speeksel en de anus, maar soms ook in het sperma.

• Verspreiding van speekseldruppeltjes. Dat is mogelijk, maar waarschijnlijk minder efficiënt.

• (In theorie) overdracht via besmette oppervlakken of linnengoed (zoals beddengoed of handdoeken).

Het virus verspreidt zich het meest efficiënt via seksueel contact. Ook zoenen kan mogelijk een risico inhouden. Mensen die meerdere seksuele partners hebben, hebben meer risico om de ziekte op te lopen.

Hierbij worden verschillende wissers genomen van bijvoorbeeld de huidletsels, de keel, de anus, of speeksel. De aanwezigheid van het virus wordt via een PCR-test vastgesteld. Het duurt minimaal 24 uur voordat de uitslag bekend is.

De stalen moeten in beschermde omstandigheden worden genomen (met beschermkledij voor de hulpverlener en in een aparte kamer) om verspreiding te vermijden.

• je onverklaarbare huidletsels rond de anus en/of in genitaal gebied ontwikkelt en je:

  • ofwel een man bent die in de laatste weken intiem contact met een of meerdere andere mannen had;

  • ofwel in West- of Centraal-Afrika bent geweest.

• je in de laatste drie weken nauw contact hebt gehad met iemand die besmet is met het mpoxvirus en je ofwel:

  • koorts of griepale klachten ontwikkelt;

  • huidletsels ontwikkelt;

  • klachten van een mogelijke ontsteking van de keel, anus of plasbuis hebt.

Indien je vermoedt dat je mpox hebt, dien je zo snel mogelijk contact op te nemen met een centrum waar je getest kunt worden. Om verdere besmetting van andere mensen te voorkomen, moet je thuis alvast in isolatie gaan.

De polikliniek van het ITG is op werkdagen van 09.00 tot 17.00 uur bereikbaar op het nummer +32(0)3 247 66 66. Indien je buiten Antwerpen woont, kan je contact opnemen met de spoedgevallendienst van een ziekenhuis met een specialist in infectieziekten specialist ter plaatse (reisklinieken/gele koorts-vaccinatiecentra).

Neem steeds contact op met de zorgverleners vooraleer je een bezoek brengt aan de kliniek. Zo kunnen de gezondheidsmedewerkers zich voorbereiden en kunnen ze de zeer strikte beschermingsmaatregelen nauw opvolgen. Bij twijfel kan je steeds je huisarts telefonisch contacteren, maar laat voor je consultatie zeker weten dat je vermoedt met het mpoxvirus besmet te zijn.

• Vermijd contact met (mogelijk) besmette mensen totdat zij uit isolatie mogen.

• Beperk je seksuele contacten en bespreek mpox met je partner. Anonieme seksuele contacten zijn riskant en maken het moeilijk om blootgestelde partners op tijd te verwittigen.

• Reizigers naar landen waar mpox voorkomt, houden best afstand van mensen met duidelijke huidletsels.

• In de getroffen landen in West-Afrika en Centraal-Afrika is seks tegen betaling ten stelligste afgeraden.

• Vaccinatie is een goede manier om een besmetting met mpox te voorkomen, maar beschermt niet volledig. Er zijn namelijk gevallen van besmettingen met mpox na vaccinatie gemeld. Exacte gegevens over de graad van individuele bescherming na vaccinatie zijn er nog niet.

Algemene maatregelen blijven noodzakelijk:

• Wijziging van het risicogedrag

• Isolatie bij klachten

• Vermijding van seksueel contact en huid-op-huidcontact met zieke personen

Soms blijven er littekens over. Een kleine minderheid van patiënten moet tijdens de acute infectie worden opgenomen in het ziekenhuis, meestal voor controle van de pijn. Soms treden er complicaties op, zoals forse ontsteking van de huidletsels of de anus.

De ziekte is gelukkig heel zelden dodelijk. De weinige mensen die in Europa stierven aan het virus hadden meestal andere ernstige onderliggende aandoeningen (voornamelijk problemen met het immuunsysteem).

De Centraal-Afrikaanse variant is mogelijk agressiever. In Afrika zijn het vooral zeer jonge (en soms ondervoede) kinderen die sterven aan het virus. Vaak is dit omdat zij onvoldoende toegang hebben tot goede gezondheidszorg.

Er is momenteel geen specifieke behandeling beschikbaar. Bij klachten worden de symptomen ondersteunend behandeld met onder andere pijnstillers, koortswerende middelen, anti-jeuk-middelen, enzovoorts

Tecovirimat is het meest veelbelovende antiviraal geneesmiddel. Een recente studie toont echter aan dat in Congo het middel weinig impact heeft op het ziekteverloop. Deze medicatie wordt daarom momenteel uitsluitend voor onderzoeksdoeleinden gebruikt.

In België kunnen zeer ernstige gevallen met een gecompliceerde vorm van mpox een behandeling met tecovirimat krijgen. Het gaat meestal om patiënten met enige vorm van immuundeficiëntie, zoals leukemie, of patiënten die medicijnen gebruiken die inwerkt op het immuunsysteem. De Belgische overheid voorziet hiervoor een beperkt aantal behandelingen.

Op het ITG loopt momenteel een klinische studie met tecovirimat. Volwassenen met mpox die dit wensen, kunnen hieraan deelnemen en krijgen dan tabletten met ofwel het antiviraal geneesmiddel ofwel een placebo.

• Blijf thuis. Verlaat het huis alleen voor essentiële zaken zoals doktersafspraken. Laat je boodschappen door iemand anders doen. Draag een chirurgisch mondmasker en bedek de huidletsels (door bijvoorbeeld lange mouwen en een lange broek te dragen) als je naar buiten gaat.

• Blijf in je kamer. Draag een chirurgisch masker als je jouw kamer verlaat en/of contact met huisgenoten hebt.

• Gebruik je eigen huishoudartikelen zoals kleding, beddengoed, handdoeken en eetgerei. Deel ze nooit met andere huisgenoten.

• Vermijd lichamelijk (seksueel) contact totdat de huidletsels genezen zijn (wanneer de korstjes eraf zijn gevallen). Condooms alleen bieden geen volledige bescherming tegen mpox.

• Vermijd contact met dieren, vooral met knaagdieren zoals muizen, ratten, hamsters en cavia's.

• Breng iedereen met wie je in de laatste drie weken nauw contact hebt gehad op de hoogte. Zo kunnen ze hun eigen symptomen in de gaten houden en gepast handelen als er symptomen optreden.

• Uitgebreide medische informatie - Centers for Disease Control (EN)

• Factsheet - Wereldgezondheidsorganisatie WHO (EN)

• Medische informatie voor het groot publiek - RIVM (NL)

• Informatie over de evolutie van de epidemie van mpox in Europa (aantal gevallen per landen) - ECDC (EN)

• Mpox - Agentschap Zorg en Gezondheid (NL)

• Groene lijn 1700 (callcenter) – Agentschap Zorg Vlaanderen (NL)

We verwachten dat er tijdens een actieve mpoxinfectie voor enkele weken hoge concentraties van het virus op alle slijmvliezen (mond, anus, plasbuis) en op de huid aanwezig zijn. Alle contacten met die slijmvliezen (anaal, oraal, vaginaal) en huid kunnen overdracht veroorzaken. We zien dat de meeste personen apenpokken via seksueel contact oplopen. We raden aan om niet seksueel actief te zijn (insertief oraal, anaal, vaginaal) voor minstens 21 dagen of totdat de huidletsels genezen zijn. Kussen, tongzoenen en intens naakt knuffelen worden als risicocontacten beschouwd.

Een monogame seksuele relatie of zelfbevrediging brengen geen risico's met zich mee.

Zeer hoge-risicocontacten zijn:

• seksuele contacten.

• langdurige huid-op-huidcontacten terwijl de besmette persoon huiduitslag had.

Hoog-risicocontacten zijn:

• in hetzelfde huishouden of dezelfde omgeving als de besmette persoon wonen;

• kleding, beddengoed of keukengerei delen terwijl de besmette persoon huiduitslag had;

• een besmette persoon met symptomen verzorgen;

• contact met een besmette persoon tijdens de (para)medische verzorging, zonder de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen;

• een scherp letsel of blootstelling (zonder persoonlijke beschermingsmiddelen) aan lichaamsvloeistoffen van een besmet persoon of aan aërosolen die tijdens een (medische) procedure ontstaan;

• blootstelling aan een besmet staal tijdens laboratoriumprocedures, zonder persoonlijke beschermingsmiddelen;

• drie uur of langer dichtbij (een of twee zitplaatsen) een symptomatisch geïnfecteerde persoon zitten (in een vliegtuig, bus of trein).

Deze bescherming is net zoals bij het vaccin echter geen 100%. Het is dus mogelijk de ziekte twee keer op te lopen.  Na een eerdere infectie blijven de algemene preventieve aanbevelingen van toepassing.