1 september 2023 Artikels

De kleine fabriek van het ITG

Interview met Caroline Rombouts, hoofd van de dienst Toegepaste Technologie en Productie

Card Agglutination Test for Trypanosomiasis (CATT)

Weinig mensen weten dat het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen over een kleine "fabriek" beschikt, die jaarlijks miljoenen tests produceert voor de screening en diagnose van enkele van de meest verwaarloosde infectieziekten ter wereld. Sommige van deze ziekten, zoals slaapziekte of viscerale leishmaniasis, kunnen mensen treffen. Andere, zoals surra, komen voor bij gewervelde dieren zoals paarden, ezels, runderen, kamelen, lama's, honden en katten.

Tijdige opsporing is de sleutel tot de bestrijding van deze ziekten. Het ITG ontwikkelde eind jaren zeventig de Card Agglutination Test for Trypanosomiasis (CATT) die uitgroeide tot een van de meest gebruikte veldtesten om slaapziekte op grote schaal op te sporen in West- en Centraal-Afrika. Vandaag produceert het ITG de testen nog steeds zelf. Dat is echter slechts een van de vele tests die de "testkitfabriek" van het ITG ontwikkelt.

We spraken met Caroline Rombouts, hoofd van de dienst Toegepaste Technologie en Productie, over het belang van hun werk en een recente mijlpaal in de verkoop van de tests.

Kan je ons meer vertellen over de diagnostische tests?

CAROLINE Onze dienst produceert in-vitro diagnostische tests (IVD) voor slaapziekte, viscerale leishmaniasis en surra. Wij produceren de meeste CATT-tests voor slaapziekte, met een piek van ongeveer twee miljoen per jaar. Aangezien het productieproces omslachtig en commercieel niet interessant is, heeft de farmaceutische sector weinig belangstelling om de test te produceren, terwijl dat net essentieel is om de ziekte uit te roeien. Wij zijn de enige organisatie ter wereld die de test produceert. Het merendeel van de CATT-tests wordt verkocht en verscheept naar andere landen, waaronder de Democratische Republiek Congo (DRC), Zuid-Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek. Wij produceren jaarlijks ook meer dan 100.000 DAT-tests voor de diagnose van leishmaniasis. Ten slotte produceren we tests voor surra die we verkopen aan veterinaire ziekenhuizen over de hele wereld. In 2022 waren dat er ongeveer 120.000.

Maar het ITG doet uiteraard veel meer dan louter de productie van testkits: we werken nauw samen met de dienst Trypanosoma, onder leiding van Jakke Van Den Abbeele, en Nick Van Reet, expert in de diagnose van surra. De dienst werd aangeduid als een officieel referentielaboratorium voor surra van de Wereldorganisatie voor Diergezondheid (WOAH). We ontvangen elk jaar honderden bloedmonsters die dierenartsen naar het ITG sturen om de ziekte te diagnosticeren. Meestal zijn het monsters van honden, maar ook van paarden, die een surra-certificaat nodig hebben om internationaal te mogen reizen.

Voor welke ziekten ontwikkelen we tests?

Slaapziekte

Slaapziekte, of humane Afrikaanse trypanosomiase, kan veroorzaakt worden via de beet van de tseetseevlieg. Symptomen zijn vermoeidheid, hoge koorts, hoofdpijn en spierpijn, en de ziekte kan fataal zijn zonder behandeling. Meer dan 80% van de gevallen komt voor in de Democratische Republiek Congo.

Leishmaniasis

Leishmaniasis wordt verspreid door de zandvlieg. Symptomen zijn koorts, schade aan milt en lever, en bloedarmoede. Zonder behandeling is viscerale leishmaniase, de ernstigste vorm ervan, meestal dodelijk. Viscerale leishmaniase is na malaria, de dodelijkste parasiet ter wereld.

Surra

Surra wordt net als slaapziekte veroorzaakt door trypanosomen, maar treft enkel dieren. Symptomen zijn koorts, zwakte en lusteloosheid, met uiteindelijk gewichtsverlies en bloedarmoede als gevolg. Bij sommige dieren kan de ziekte zonder behandeling dodelijk zijn. In landen zoals Zuid-Afrika is een surra-certificaat vereist alvorens een levend dier ingevoerd mag worden.

Een testkit met 26 CATT-kaarten, 1 spuit met naald, 8 druppelaars, 3 roerstaafjes, 300 gehepariniseerde capillaire buisjes en 1 afzuigpomp. In totaal kunnen 250 tests worden uitgevoerd met één kit.

CAROLINE Terugkomend op de CATT-tests is er nog een interessant detail: de zogenaamde CATT-kaarten, waarbij het CATT-antigeen wordt samengevoegd met de bloedmonsters van individuen, moeten ongeveer 5 minuten in een rotator worden geplaatst voordat we een diagnose kunnen stellen. De rotator moet klein en draagbaar zijn, en moet functioneren wanneer hij is aangesloten op een autoaccu (bijvoorbeeld tijdens massale screenings in dorpen in de DRC), of op het gewone stroomnet (220V) in het lab. Omdat we zo'n specifieke machine nodig hadden, hebben we die ook ontworpen en produceren we die ook nog eens zelf! Momenteel optimaliseren we die rotators in gebruik.

Cryobank

Maar de tests zijn slechts een deel van wat de dienst TT&P doet?

Inderdaad! Wij zijn namelijk ook verantwoordelijk voor de proefdieren, de labokeuken en de cryobank. In de labokeuken leveren we service aan het hele instituut: we reinigen en steriliseren de apparatuur die door alle laboratoria van het ITG wordt gebruikt en bereiden kweekmedia voor het kweken van bacteriën. De cryobank bevat ongeveer 60.000 isolaten van menselijke en dierlijke pathogenen, materiaal van onschatbare waarde voor virologen, bacteriologen en parasitologen bij het ITG en elders. Onze collectie Trypanosoma- en Leishmania-stammen is bijvoorbeeld uniek in omvang en diversiteit, maar we hebben ook veel hiv-monsters.

Volgens geruchten hebben jullie ook iets te vieren?

Dat klopt! Sinds 17 augustus is onze gloednieuwe webshop online. Hiermee willen we de zichtbaarheid van onze activiteiten verhogen en faciliteren dat meer geïnteresseerden de weg naar onze IVD-tests vinden. De website zal ook als kanaal dienen in onze zoektocht naar opportuniteiten om nieuwe IVD-tests.

Bezoek webshop

Labokeuken

Wat zijn jullie toekomstplannen?

We hebben er veel! Zo willen we een biobank implementeren, een fysieke opslagplaats van biologisch materiaal. Al het biologisch materiaal dat aan de donor gekoppeld is, wordt in het centrale register bijgehouden. Dat materiaal wordt gebruikt voor (klinisch) onderzoek. De herkomst van het biologisch materiaal kan verschillend zijn; wij behandelen zowel menselijk als niet-menselijk lichaamsmateriaal. De stalen kunnen worden aangevraagd voor een specifiek project, zoals een studie, validatie voor een bestaande test, ontwikkeling van een nieuwe test, etc. De biobank verstrekt niet alleen aan personeel van het ITG, maar ook aan externe aanvragers: onderzoekers van academische en niet-academische oorsprong of van commerciële en non-profitorganisaties.

Natuurlijk zijn investeringen in nieuw materiaal, digitalisering en optimalisering van de kwaliteitscontroleprocessen even belangrijk. Zo zijn we klaar voor de implementatie van andere toekomstige toepassingen, zoals nieuw ontwikkelde IVD-tests.

Webshop voor in-vitro diagnostica

Bezoek webshop

Caroline Rombouts

Ik ben geboren en getogen in Antwerpen. Tijdens mijn jeugd was ik al gepassioneerd door dieren en was het mijn droom om dierenarts te worden. Het was dus geen verrassing dat ik Diergeneeskundige Wetenschappen zou studeren, met mijn bachelor aan de Universiteit Antwerpen en mijn master aan de Universiteit Gent. Over de jaren heen groeide mijn wens om maatschappelijk een bijdrage te leveren. Ik werd steeds meer geprikkeld voor onderzoek en begon na afstuderen aan een gecombineerd doctoraat aan het Labo voor Chemische Analyse (nu Labo voor integratieve metabolomics) aan de faculteit Diergeneeskunde in Merelbeke en het labo Celbiologie en Histologie aan de faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen in Antwerpen. Ik onderzocht op welke manier de consumptie van rood vlees kan leiden tot specifieke humane ziekten, in het bijzonder dikkedarmkanker. Na mijn doctoraat ben ik gestart in de farmaceutische sector.

Mijn verhaal aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde begon in 2021, als wetenschappelijk diensthoofd van de dienst Toegepaste Technologie en Productie (TT&P). Ik overzie hoofdzakelijk de productie van diagnostische kits voor slaapziekte, de dagelijkse werking van de labokeuken, en de cryobank. Ik vind me terug in de missie en waarden van het Instituut wat betreft het aanbieden van kwaliteitsvolle gezondheidszorg voor iedereen, inclusief in landen met beperkte middelen, wat me enorm trots maakt om deze job te mogen uitvoeren.

Spread the word! Deel dit artikel op