De besmettingsketen doorbreken

Begin 2022 reisden onderzoekers Saskia van Henten en Myrthe Pareyn van het Departement Klinische Wetenschappen naar het zuiden van Ethiopië. Ze startten er de tweede fase van een onderzoeksproject dat de behandeling van cutane leishmaniose bij de lokale bevolking evalueert. Met het project willen ze een alternatief ontwikkelen voor de traditionele behandeling die de patiënten vandaag gebruiken.

Het dorpje Ochollo in Ethiopië, een hotspot voor cutane leishmaniase

Het dorp Ochollo telt 5000 inwoners en staat bekend om de vele gevallen van cutane leishmaniase (CL). CL is een huidinfectie veroorzaakt door de Leishmania-parasiet die overgedragen wordt door de beet van een zandvlieg. Meer dan 65% van de lagere schoolkinderen in het dorp heeft actieve laesies of littekens als gevolg van eerdere CL-episodes. Ondanks decennialang onderzoek in de dorpsgemeenschap, zijn er nooit interventies met behandelingen uitgevoerd of getest.

CL wordt in het zuiden van Ethiopië doorgaans behandeld met een maandlange ziekenhuisopname. Voor de meeste inwoners van Ochollo is dat echter geen optie. De dichtstbijzijnde ziekenhuizen liggen te veraf en bovendien is de behandeling vaak te duur. Daardoor is de bevolking aangewezen op traditionele geneeskunde, zoals een huidbehandeling met de kruiden die bijtende bestanddelen bevatten of door verbranding met een heet ijzer, wat de patiënt met zware littekens kan opzadelen.

Alternatief met moderne behandeling

Voortbouwend op hun eerdere werk rond CL in Ethiopië, ontwierpen Saskia en Myrthe een multidisciplinair project om de impact te beoordelen van een CL-behandeling binnen de eigen gemeenschap met moderne methodes. Myrthe ontdekte tijdens haar doctoraat dat mensen een belangrijk reservoir van overdracht zijn. ‘Dat wil zeggen dat mensen een drager kunnen zijn van de parasiet. Dus als een zandvlieg een mens bijt, kan dit insect de parasiet overdragen naar andere personen. Het is dus van cruciaal belang om CL-gevallen zo snel mogelijk te detecteren en de patiënten meteen te behandelen, zodat de parasiet geen kans krijgt om zich te verspreiden,’ legt Myrthe uit. ‘Binnen dit project proberen we zoveel mogelijk patiënten in Ochollo te behandelen. Patiënten met kleine laesies krijgen cryotherapie met vloeibare stikstof, terwijl de patiënten met meerdere of ernstige laesies miltefosine toegediend krijgen, het enige orale geneesmiddel tegen leishmaniase dat vandaag beschikbaar is,’ zegt Saskia.

Patiënten behandelen in hun eigen dorp

De behandeling van CL duurt ongeveer een maand. Voor dit project worden de patiënten in hun eigen gemeenschap behandeld. Ze hoeven dus geen lange verplaatsing naar een verafgelegen ziekenhuis te maken en worden ook niet gescheiden van hun familie. Dat laatste is vooral belangrijk bij jonge kinderen.

Tijdens de behandeling meten de onderzoekers zowel de effecten van de behandeling als de tevredenheid van de patiënten. Zo achterhalen ze de doeltreffendheid van de behandeling binnen de eigen gemeenschap. Daarnaast monitoren ze ook de brede impact door te kijken of de snellere opsporing en behandeling impact heeft op de overdracht. Dit wordt gemeten aan de hand van de aanwezigheid van Leishmania bij zandvliegen. Tot slot peilen ze ook hoe de meningen van de algemene gemeenschap over de moderne behandeling veranderen voor en nadat de behandeling ter plaatse wordt gegeven.

De eerste fase van het project startte in het najaar van 2021. Deze fase bestond uit een zandvliegenonderzoek in Ochollo en een controledrop, waar patiënten niet worden behandeld. Daarnaast peilden Ethiopische masterstudenten van de Arba Minch Universiteit naar de perceptie en bereidwilligheid tegenover de moderne behandeling. De studenten ondervraagden niet alleen CL-patiënten, maar ook gemeenschapsleiders, traditionele genezers en gezondheidswerkers.

De tweede fase vormt het interventiegedeelte van het project en startte met de opleiding van het mobiele studieteam en de organisatie van de veldactiviteiten. Daarna voerde een multidisciplinair team van artsen, studenten en laboratoriumspecialisten dagelijks veldmetingen en behandelingen uit.

Saskia vertelt dat ondanks de vele uitdagingen, ze in staat waren om 109 patiënten in de studie op te nemen. De patiënten worden gedurende 4 weken behandeling en de resultaten worden 1, 3 en 6 maanden na de start geëvalueerd. Myrthe voegt er aan toe dat ze met dit onderzoek willen aantonen dat de moderne behandeling helpt om het aantal gevallen van cutane leishmaniase binnen de gemeenschap drastisch te verminderen. Daarnaast willen ze de bevolking ook een alternatief geven voor de traditionele behandelingswijze.

Het project is in nauwe samenwerking met de Arba Minch Universiteit in Ethiopië, waar ze ook een lokale beurs binnenhaalden. Saskia en Myrthe kregen daarnaast een reisbeurs van het FWO (Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek) voor de start van het project.