30 mei 2025 Artikels

Wat zegt je stoelgang? PCR kan diagnose van reizigersziekten versnellen

Een betere diagnose dankzij een betere stoelganganalyse.

Diarree, buikpijn en misselijkheid zijn de belangrijkste redenen waarom reizigers na hun vakantie aankloppen bij de reiskliniek van het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Infectioloog Caroline Theunissen ziet bijna dagelijks patiënten met maag-darmklachten. “En toch weten we vaak niet precies wat de oorzaak is,” zegt ze. Daar wil de Travelstool-studie verandering in brengen. Een preciezere stoelganganalyse kan leiden tot een betere en snellere diagnose.

De diagnose bij maag-darmklachten hangt af van verschillende factoren: de reisbestemming, het eetpatroon, de omstandigheden ter plaatse en de symptomen. Is er sprake van braken, diarree of beide? En hoelang duren de klachten al? Op basis daarvan gaan artsen en laboranten op zoek naar een bacteriële, virale of parasitaire oorzaak, maar die zoektocht verloopt vaak moeizaam.

Caroline Theunissen

Van zicht naar inzicht

We bezitten een uitstekend uitgerust parasitologielabo en een indrukwekkende expertise in het detecteren van tropische parasieten en worminfecties. “Voor parasieten en worminfecties zijn we een autoriteit,” vertelt Caroline Theunissen, “Maar voor bacteriële en virale oorzaken van diarree lopen we, zoals veel labo’s, tegen de grenzen van de huidige diagnostiek aan.”

Tot nu toe testen we op een beperkt aantal bacteriën, zoals Salmonella, Shigella, Campylobacter en Yersinia. Deze kunnen we kweken op speciale voedingsbodems, maar dat kost tijd: 48 tot 72 uur voordat je een resultaat krijgt. Bovendien is de kweek niet sluitend: een negatieve uitslag betekent niet altijd dat er geen infectie is. Voor virussen is het nog lastiger, die laten zich nauwelijks kweken. “Zonder PCR blijven ze onder de radar.”

De oplossing? PCR-technologie is een methode waarmee het genetisch materiaal van ziekteverwekkers snel kan worden opgespoord, veel sneller in vergelijking met klassieke kweektechnieken. “Je krijgt al binnen een dag resultaat,” legt Caroline Theunissen uit. “Dat kan echt het verschil maken.”

Klinisch Referentielaboratorium (KRL)

De Travelstool-studie

Om te testen hoe groot dat verschil precies is, heeft onze reiskliniek de Travelstool-studie opgezet. Wie zich met maag-darmklachten aanmeldt en toestemt om deel te nemen, wordt via het laboratorium ingedeeld in één van twee groepen.

In beide groepen wordt de stoelgang onderzocht met zowel conventionele technieken als de snelle PCR-test. Alleen, in de ene groep krijgt de behandelende arts de PCR-resultaten onmiddellijk te zien, en in de andere groep niet.

“Zo kunnen we nagaan of het kennen van de PCR-resultaten de behandeling beïnvloedt,” zegt Caroline Theunissen. “Krijgen patiënten meer of juist minder antibiotica voorgeschreven? Worden ze beter opgevolgd? En uiteindelijk: herstellen ze sneller?”

Om dat laatste te meten, bellen de onderzoekers drie weken later met alle deelnemers. Zijn de klachten verdwenen, verminderd of nog altijd aanwezig?

Sneller en nauwkeuriger behandelen met minder antibiotica

De hoop is groot dat de nieuwe aanpak niet alleen sneller werkt, maar ook doelgerichter. “We zien nu vaak patiënten waarbij we geen duidelijke oorzaak vinden,” zegt Caroline Theunissen. “Met de PCR krijgen we veel vaker een duidelijker beeld. Maar dat kan ook valkuilen creëren: hoe meer ziekteverwekkers je detecteert, hoe groter de verleiding om toch antibiotica te geven, zelfs als dat niet nodig is.” Dat is een belangrijk aandachtspunt, want buikklachten veroorzaakt door bacteriën hoeven niet altijd behandeld te worden. De behandeling is afhankelijk van het profiel van de patiënt, de soort bacterie en de ernst van de klachten. Ook tegen veelvoorkomende virussen helpen antibiotica niet.

De studie kan dus niet alleen reizigers sneller helpen herstellen, maar ook bijdragen aan de strijd tegen antibioticaresistentie. Hoe beter artsen weten wat ze behandelen, hoe gerichter én terughoudender ze kunnen voorschrijven,” aldus Caroline Theunissen.

Omdat het gaat om een prospectieve studie, waarbij gegevens van proefpersonen gedurende een bepaalde periode worden verzameld, mogen de onderzoekers geen tussentijdse resultaten delen. Zo voorkomen ze dat de artsen hun gedrag wordt beïnvloed. “Pas na afloop van de inclusie, in 2026, kunnen we de data analyseren,” zegt Theunissen. “Maar de verwachtingen zijn hoog.”

Gezond op reis met Wanda

Wanda is de gratis app en website van het ITG met actuele informatie over reisgezondheid. Reizigers vinden er voor, tijdens en na de reis een overzicht van aanbevolen vaccinaties en mogelijke gezondheidsrisico’s in hun bestemming, en kunnen de app ook offline gebruiken. Wanda biedt daarnaast specifieke informatie voor (huis)artsen die reisadvies geven.