Hoe eerdere gezondheidscrisissen ons door de huidige pandemie kunnen leiden

Crisissen zoals de COVID-19-pandemie hebben een grote impact op onze gezondheidszorg. Vooral moeders, pasgeborenen, kinderen, adolescenten en ouderen ondervinden daar de grootste gevolgen van. Hoe garanderen zorgverleners en overheden essentiële diensten tijdens de COVID-19-uitbraak, en hoe deden ze dit bij eerdere ziekte-uitbraken, natuurrampen en humanitaire noodsituaties? Een literatuurstudie van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) trekt lessen uit het verleden.

In 2004 overspoelde een tsunami de kusten van grote delen van Zuidoost-Azië waardoor veel kinderen niet langer toegang hadden tot basisvaccinaties. Om dit te verhelpen, zetten de overheden in op vaccinaties bij ontheemde bevolkingsgroepen. Ook bij een ebola-uitbraak in Sierra Leone, kregen onvoldoende kinderen hun basisvaccinaties. Daar lanceerde de overheid een sensibiliseringscampagne over het belang van vaccinaties en prenatale zorg. Op basis van deze en andere crisissituaties, is nu een rapport opgesteld. Als in de toekomst crisissituaties de vaccinatie van kinderen verhinderen, kunnen overheden hierop terugvallen om te weten welke maatregelen in het verleden succesvol waren. Ook voor de huidige COVID-19-pandemie trok de studie relevante lessen. Het rapport bundelt 120 unieke interventies gelinkt aan verschillende scenario's. Deze gaan van voorlichtingsprogramma's op de radio tot drive-through prenatale zorg.

Vier vaak voorkomende obstakels bij gezondheidscrisissen

1. Mindere beschikbaarheid van de gezondheidsdiensten
2. Minder gebruik van gezondheidsdiensten
3. Meer en nieuwe behoeften aan gezondheidszorg
4. Uitdagingen die aanpassingsvermogen van gezondheidsdiensten vragen

Bij de onderzochte gebeurtenissen bleken niet alle obstakels even groot of aanwezig, behalve bij COVID-19. In dit geval komen alle vier obstakels voor en is de dienstverlening aan moeders, pasgeborenen, kinderen, adolescenten en ouderen verstoord. De ontregeling en de extra nood aan gezondheidszorg  was vooral een gevolg van de maatregelen tegen de verspreiding van het virus, zoals lockdowns.

Aanbevelingen voor toekomstige crisissen

Het gebrek aan documentatiemateriaal over interventies is een groot pijnpunt. Bij plotse crisissen zijn geïnformeerde besluitvorming, coördinatie en open communicatiekanalen tussen zorgverleners en gezondheidsautoriteiten essentieel. De zorgverlening heeft op zo’n momenten baat bij richtlijnen die snel opgesteld en verspreid kunnen worden.

“We komen tot twee opvallende conclusies. Enerzijds trokken we geen lessen uit eerdere gebeurtenissen om essentiële gezondheidsdiensten tegen COVID-19 te beschermen. Anderzijds, worden cruciale lessen uit de gezondheidszorg en de coördinatie van de zorgverlening op districts-, regionaal en nationaal niveau zelden gepubliceerd. Door de geleerde lessen beter te documenteren en die info te delen, kunnen we bij de toekomstige crisissituaties efficiënter optreden,” zegt Dr. Lenka Beňová, professor maternale gezondheid bij het ITG en hoofdauteur van de studie.

Een derde aanbeveling betreft de communicatie tussen gezondheidsautoriteiten en zorgverleners, deze moet in twee richtingen verlopen. Zo kunnen zorgverleners snel aan beleidsmakers duiden wat de zorgverlening beïnvloedt en wat er nodig is om de dienstverlening op peil te houden.

Lees het volledige rapport hier.