1 september 2025 Persberichten

Klimaatverandering kan malariamuggen herprogrammeren

Eerste realistische klimaatsimulaties tonen hoe verandering in temperatuur en luchtvochtigheid de biologie en immuniteit van Anopheles stephensi veranderen.

Nieuw onderzoek van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen toont aan dat dagelijkse schommelingen in temperatuur en vochtigheid de biologie en immuniteit van de belangrijkste malariamug, Anopheles stephensi, ingrijpend veranderen. De studie, gepubliceerd in Global Change Biology, stelt het standaardgebruik van statische laboratoriumomstandigheden ter discussie en toont aan dat realistische omgevingsschommelingen die klimaatverandering nabootsen, de groei van muggen versnellen, hun overlevingskansen na infectie vergroten en zelfs hun immuunsysteem veranderen. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de overdracht van malaria.

In de natuur is het klimaat niet statisch. Toch wordt laboratoriumonderzoek naar de immuniteit van muggen, interacties tussen vectoren en ziekteverwekkers en malaria-overdracht uitgevoerd onder vaste, optimale omstandigheden die in werkelijkheid niet bestaan.Ons werk toont aan dat dagelijkse klimaatvariaties van cruciaal zijn. Negeer je die, dan kun je een verkeerde inschatting maken van hoe muggen en de ziekten die ze verspreiden zullen reageren op klimaatverandering.

Maria Luísa Simões , hoogleraar experimentele immunologie en hoofd van het Simões Lab aan het ITG

Het Simões Lab

Unieke aanpak

De onderzoekers stelden muggen voor het eerst bloot aan gecontroleerde, uurlijkse schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid, gebaseerd op weerpatronen en klimaatvoorspellingen.

Deze nieuwe benadering toont aan dat warmere en vochtigere omstandigheden (1) de basisimmuniteit van de muggen vóór infectie versterken, (2) hun groei versnellen, (3) hun overlevingskansen na infectie vergroten en (4) ervoor zorgen dat bepaalde afweer-genen ‘aan- of uitgeschakeld’ worden. Met andere woorden: het klimaat beïnvloedt hoe de mug genetisch zijn verdedigingsmechanisme tegen malariaparasieten instelt.

De resultaten suggereren dat conventionele laboratoriumomstandigheden de veerkracht van muggen onder klimaatstress mogelijk onderschatten, en dat muggen zich juist beter kunnen aanpassen of zelfs floreren onder klimaatstress.

Omslagafbeelding: 𝘈𝘯𝘰𝘱𝘩𝘦𝘭𝘦𝘴 𝘴𝘵𝘦𝘱𝘩𝘦𝘯𝘴𝘪 larven gekweekt onder wisselende warme en vochtige omstandigheden (rechts) ontwikkelden zich sneller dan die onder wisselende lagere temperatuur- en vochtigheidsomstandigheden (links), wat blijkt uit hun grotere omvang drie dagen na het uitkomen van de eitjes. Foto door het Simões Lab.

Gevolgen voor Afrikaanse steden

Anopheles stephensi, afkomstig uit Zuid-Azië, verspreidt zich momenteel over Afrika. De soort vormt een bedreiging voor de malariabestrijding, vooral in stedelijke gebieden, en kan leiden tot moeilijker beheersbare uitbraken in dichtbevolkte steden.

“Steden werken vaak als hitte-eilanden: ze zijn warmer dan het omliggende platteland. Onze studie laat zien hoe belangrijk het is om realistische klimaatgegevens te gebruiken, zodat we malaria in deze veranderende omgevingen beter kunnen voorspellen én ons er goed op kunnen voorbereiden,” zegt Simões.

Genetische 'aan- en uitknoppen'

Een belangrijke bevinding is dat de ‘aan- en uitknoppen’ van genetisch gemodificeerde muggen (GM) gevoelig zijn voor klimaatschommelingen. GM-muggen, waarvan het genoom wordt aangepast, zijn een veelbelovend instrument in de strijd tegen de ziekte. Maar het feit dat hun ingebouwde genetische schakelaars gevoelig zijn voor temperatuur en vochtigheid, betekent dat hun werking afhankelijk kan zijn van de omgeving.

"Onze resultaten tonen aan dat genetische instrumenten op basis van muggen getest moeten worden onder klimaatomstandigheden die de realiteit weerspiegelen," legt Simões uit. "Een gen dat resistentie tegen malariaparasieten verleent bij een constante 27 °C en 75 % luchtvochtigheid in het laboratorium, kan in het wisselende weer van een Afrikaanse stad heel anders presteren."

Het Simões Lab zal deze realistische klimaatsimulaties integreren in de ontwikkeling van transgene Anopheles-muggen. Daarmee neemt het ITG een voortrekkersrol in klimaatbestendige genetische strategieën om malaria te bestrijden.

Lemos‐Silva, T., De Neef, E., Valgaerts, Y., & Simões, M. L. (2025). Fluctuating Warm and Humid Conditions Differentially Impact Immunity and Development in the Malaria Vector Anopheles stephensi. Global Change Biology, 31(8). https://doi.org/10.1111/gcb.70382

Spread the word! Deel dit artikel op