Antibioticaresistente Salmonella: een groeiende gezondheidsbedreiging in Afrika

Bloedbaaninfecties veroorzaakt door de Salmonella-bacterie vormen een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid in sub-Sahara Afrika. Naar schatting zou dit soort infecties meer dan 600.000 doden per jaar eisen, vooral jonge kinderen. De meeste infecties worden veroorzaakt door de Salmonella Typhimurium-bacterie. In Nature Communications verscheen een studie waarin een team van internationale experten een nieuwe Salmonella Typhimurium-variant beschrijft, die zijn oorsprong vindt in de Democratische Republiek Congo (DRC). De antibioticaresistentie van deze variant neemt ongeziene proporties aan die een effectieve behandeling belemmeren. Deze studie werd gecoördineerd door het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen, in nauwe samenwerking met onderzoekers van de University of Cambridge, het Wellcome Sanger Institute (Cambridge), beide in het Verenigd Koninkrijk, en het Institut National de Recherche Biomédicale (INRB), DRC.

De Salmonella Typhimurium-bacterie komt wereldwijd vaak voor als oorzaak van diarree. In sub-Sahara Afrika echter is Salmonella Typhimurium de belangrijkste oorzaak van levensbedreigende bloedbaaninfecties. Deze ‘Afrikaanse’ bacteriën verschillen van de mondiale stammen en hebben een evolutie ondergaan die specifiek dergelijke ernstige infecties bij mensen veroorzaakt. Men schat dat Salmonella-bloedbaaninfecties in Afrika bij meer dan drie miljoen mensen per jaar optreden, waarbij één op vijf patiënten aan die infectie sterft. De ziekte treft vooral kwetsbare groepen, zoals kinderen jonger dan vijf.

Volgens wetenschappers van het ITG, het INRB, Cambridge University en het Wellcome Sanger Institute, is dit de eerste keer dat Salmonella Typhimurium zich opwerpt als “Extensively Drug Resistant (XDR)”, in andere woorden, bijzonder antibioticaresistent. Dit betekent dat de behandelingsopties voor ernstige infecties door XDR-stammen schaars worden.

Het ITG en zijn Congolese partner INRB hebben in de voorbije tien jaar een infrastructuur opgezet voor het opsporen van bloedbaaninfecties, uiterst belangrijk voor de vroege detectie van XDR Salmonella Typhimurium. “Wij isoleerden de Salmonella Typhimurium-bacterie bij ziekenhuispatiënten in de DRC tijdens onze controle-activiteiten voor bloedbaaninfecties. Het is nu cruciaal dat we opmars van de bacteriën nauwlettend volgen,” zegt Prof. Dr. Octavie Lunguya van INRB. "De resultaten van deze studie zijn verontrustend omdat ze aantonen dat antibiotica steeds minder effectief worden bij de behandeling van Salmonella Typhimurium-infecties in de bloedbaan. De ontwikkeling van nieuwe bestrijdingsstrategieën zal de komende jaren van enorm belang zijn,” waarschuwt Prof. Dr. Jan Jacobs van het ITG.

Wetenschappers van het ITG hebben, samen met partners van de Universiteit van Cambridge en het Wellcome Sanger Institute (Cambridge), het DNA en het gedrag van Salmonella Typhimurium grondig geanalyseerd om de vaststellingen beter te kunnen begrijpen. Uit hun analyse blijkt dat de XDR-bacteriën een nieuw plasmide dragen dat de extreme weerstand veroorzaakt. “Dit is verontrustend omdat een plasmide een mobiel genetisch element is dat kan worden overgedragen op andere bacteriën. Terwijl we toenemende antibioticaresistentie vaststelden, ontdekten we dat de nieuwe Salmonella Typhimurium-variant ook verdere genetische en gedragsmutaties vertoont die suggereren dat deze bacterie verder evolueert naar bloedbaaninfecties,” zegt ITG Dr. Sandra Van Puyvelde.

Dr. Van Puyvelde werkte nauw samen met Cambridge University en het Wellcome Sanger Institute, wereldautoriteiten op gebied van onderzoek naar invasieve Salmonella en genoomanalyse. “Dit soort onderzoek is uniek omdat we de brug slaan tussen de belangrijkste gezondheidsproblemen die in ziekenhuizen over de hele wereld worden waargenomen en diepgaand biologisch onderzoek waarin we geavanceerde technologieën toepassen. Dergelijke samenwerkingen zijn cruciaal en zullen in de toekomst belangrijk zijn om meer inzicht te krijgen in opkomende ziekten,” zegt Prof. Gordon Dougan van de Universiteit van Cambridge.

Link naar paper: https://www.nature.com/articles/s41467-019-11844-z