Overzicht stories
Artikels

Antibiotica: Handle with Care

Innovatie en lokale capaciteitsopbouw om antimicrobiële resistentie te bestrijden
amr-students-in-lab

Artikel door Chibuike Alagboso (Nigeria)

Ik beschouw mezelf als iemand die zelden ziek wordt. Deze overtuiging wordt meestal geassocieerd met slecht gezondheidsgedrag. Toch is het iets wat veel mensen in Nigeria zeggen, vooral mannen. Ergens in augustus van dit jaar moest ik medische hulp zoeken omdat ik ernstige pijn en koorts had. In het ziekenhuis gaven ze me snel een injectie tegen de koorts en namen ze bloed af voor laboratoriumonderzoek. Een paar uur later ging ik bij de dokter binnen om de testresultaten door te nemen. Ik had verhoogde witte bloedcellen, wat wijst op een infectie, dus schreef hij antibiotica voor.

Ik maakte me zorgen over het nemen van antibiotica zonder de bron van de infectie te kennen. De dokter legde uit dat ik een bloedkweek nodig had en dat dat dagen kon duren. Volgens mijn zorgverzekeraar kon de dokter, als hij die behandelingsroute nam, geen medicijnen voorschrijven totdat de kweekresultaten bekend waren. Mijn arts ging verder met het voorschrijven van breedspectrumantibiotica. Hoewel ik begreep dat dit voor mijn specifieke geval zinvol was, ben ik me ook erg bewust van het belang van kweken en de gevaren van willekeurig gebruik van antibiotica en de gevolgen daarvan in de praktijk.

Sinds de Britse wetenschapper Alexander Fleming in de jaren 1920 penicilline ontdekte, hebben antibiotica miljoenen levens gered. De bacteriën die antibiotica bestrijden, zijn levende wezens die voortdurend vechten om in leven te blijven. Daardoor veranderen ze hun fysiologische en chemische configuratie, meestal mutatie genoemd, zodat de antibiotica niet meer werken. Wanneer dit gebeurt, spreekt men van antibiotica- of antimicrobiële resistentie (AMR). AMR wordt beschouwd als een van de tien grootste mondiale bedreigingen voor de volksgezondheid. Er worden verschillende inspanningen geleverd om AMR aan te pakken, waaronder de jaarlijkse Wereld Antimicrobiële Bewustzijnsweek om het bewustzijn te vergroten en het momentum te behouden om AMR te beperken.

Antimicrobiële resistentie ondermijnt het vermogen van het immuunsysteem van het lichaam om infecties te bestrijden en kan leiden tot verschillende complicaties bij kwetsbare patiënten die verschillende behandelingen ondergaan. Microscopie en kweek zijn belangrijk voor de bestrijding van AMR in de praktijk omdat ze gezondheidswerkers helpen het specifieke micro-organisme te identificeren dat een infectie veroorzaakt. Antimicrobiële gevoeligheidstests bepalen welke antimicrobiële medicatie het meest effectief is tegen geïdentificeerde bacteriën. De voor dit laboratoriumonderzoek benodigde apparatuur en infrastructuur zijn gewoonlijk duur, waardoor de toegang tot effectieve behandeling in situaties met beperkte middelen, zoals landen met een laag en gemiddeld inkomen (LMIC), wordt beperkt.  Laboratoria voor klinische bacteriologie zijn schaars in LMIC. Apparatuur en werkmateriaal zoals kwaliteitsgegarandeerde kweekmedia voor het kweken van bacteriën zijn vaak niet beschikbaar vanwege de hoge kosten en logistieke problemen.

group-picture-SIMBLE SIMBLE-projectteam met Liselotte Hardy (eerste rij in het rood) and Dissou Affolabi (achterste rij in het paars)

Dissou Affolabi, professor microbiologie aan de Universiteit van Abomey-Calavi in Benin, zei dat de hoge kosten van de apparatuur een uitdaging vormen voor het bestrijden van bloedbaaninfecties, omdat het belangrijk is snel een diagnose te stellen zodat artsen de juiste medicijnen kunnen geven. Affolabi, die tevens hoofd is van het microbiologisch laboratorium van het academisch ziekenhuis van zijn universiteit, is ook de hoofdonderzoeker van SIMBLE, een project om dit probleem aan te pakken. SIMBLE staat voor simplified blood culture system en heeft tot doel diagnoses in te voeren die beter aangepast zijn aan Sub-Saharaans Afrika.

Het project is een samenwerking tussen het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in België, de Universiteit Gent en de Université Libre de Bruxelles. Het Commissariat à l'Energie Atomique et aux Energies Alternatives in Frankrijk, Reactivos Para Diagnóstico in Spanje, het universitair ziekenhuis van Affolabi in Benin en het Centre Hospitalier Universitaire Yalgado Ouédraogo in Burkina Faso maken ook deel uit van het consortium.

"Met de Universiteit Gent hebben we een klein toestel ontwikkeld dat de diagnose van bloedbaaninfecties kan verbeteren en versnellen", zegt SIMBLE-projectcoördinator van het ITG Dr. Liselotte Hardy, een post-doc onderzoeker in de Dienst Tropische Bacteriologie van het Departement Klinische Wetenschappen. Haar dienst houdt zich vooral bezig met AMR-surveillance en helpt partnerinstellingen in verschillende landen bij het opbouwen van diagnostische capaciteit. Hoewel het SIMBLE-apparaat bedoeld is voor instellingen met weinig middelen en milieuomstandigheden waarvoor de gespecialiseerde bloedkweekautomaten niet geschikt zijn, is het niet bedoeld als vervanging voor alle instellingen. "Het zal nooit beter presteren dan automaten die in hoge-inkomenslanden worden gebruikt," zei Hardy, "maar het zal beter aangepast zijn aan de context waarin het wordt gebruikt."

inside-container In de container

Naast de implementatie van een eenvoudige goedkope manier om de bacteriegroei in bloedkweken te evalueren, wordt momenteel ook een ander instrument voor de identificatie van bacteriën ontwikkeld, dat in het SIMBLE-project zal worden gebruikt, aldus Affolabi. De productiecontainer zal worden gebruikt om lokaal op een kwaliteitsgecontroleerde manier kweekmedia te produceren en werd gezamenlijk ontwikkeld door leden van het projectteam uit Barcelona, België en Benin, aldus Hardy. Dit draagt bij tot de duurzaamheid. Wanneer het project volledig operationeel is, zullen zij de media lokaal kunnen produceren.

Dit is zeer belangrijk volgens Hardy en Affolabi, omdat de meeste kweekmedia momenteel uit Europa worden ingevoerd en gezien hun korte houdbaarheid er weinig tijd is om ze te gebruiken voordat ze verlopen. Maar om dit in eigen land te doen, is de juiste competentie nodig om de media voor te bereiden, te controleren en op te slaan, aldus Affolabi. "Dit en het certificeren van de kwaliteit van de media is niet gemakkelijk voor laboratoria in Benin," zei hij, en voegde eraan toe "daarom hebben we voorgesteld om in dit project een uitgebreid containerlab op te nemen dat alles kan herbergen".

Maar het ging niet zonder de nodige uitdagingen, zoals met alles wat een grote impact moet hebben. Te beginnen met de logistiek van de invoer van de container en het vinden van een ideale plek voor het ziekenhuis, aldus Affolabi. Ook het inpassen van alle apparatuur in de container, het vervoer en het inklaren bij de douane zorgden voor enige vertraging. Dit komt bovenop de logistieke uitdagingen van de COVID-19 pandemie, aldus Hardy.

Maar desondanks zegt Affolabi dat het project hem gelukkig maakt en enthousiast over de mogelijkheid van een betere diagnose en behandeling van bloedbaaninfecties. Nog spannender voor hem is het potentieel om deze capaciteit naar andere Afrikaanse regio's te exporteren. Met vijf mensen die al een trainersopleiding hebben gevolgd, is de universiteit klaar om de verantwoordelijkheid op zich te nemen zodra het project volledig is ingevoerd, aldus Affolabi.

Terwijl instellingen als het ITG deze inspanningen ondersteunen om betere diagnose-instrumenten en lokale capaciteiten te ontwikkelen, is het ook belangrijk dat landen en regionale volksgezondheidsinstellingen als het Africa CDC investeren in onderzoek en ontwikkeling van innovaties die een antwoord bieden op landspecifieke uitdagingen. Zoals Affolabi zegt: "Zonder innovatie zullen we andere mensen kopiëren en als je andere mensen kopieert, is het moeilijk om sneller te gaan dan de mensen die je kopieert".

Dus hoe kunnen we vasthouden aan de beste praktijk om antibiotica voor te schrijven op basis van de laboratoriumtests, wanneer er in LMIC vaak problemen zijn met de beschikbaarheid van de juiste medicatie en diagnostiek? "In feite is antibiotica- en diagnostic stewardship cruciaal om gezondheidswerkers ervan te overtuigen voor te schrijven wat nodig is en wat beschikbaar is," zegt Hardy.

Wat mijn ziekte betreft, ik heb geen bloedkweek laten afnemen. De dokter schreef de antibiotica voor, en ik zorgde ervoor dat ik de dosering afmaakte zoals de apothekers me hadden opgedragen. Ik begrijp hoe belangrijk het is de volledige kuur af te maken om antimicrobiële resistentie te voorkomen. Na ongeveer een week voelde ik me beter.

Spread the word! Deel dit artikel op

Meer stories