Hiv bij migranten in precaire omstandigheden in Europa

Door conflicten, armoede en klimaatverandering kan migratie naar de EU tegen 2030 tot 44% toenemen. Dit vraagt om meer aandacht voor het verband tussen gezondheid en migratie. Daarom organiseerden het Instituut voor Tropische Geneeskunde en het Centrum voor Migratie en Interculturele Studies (CeMIS) van de Universiteit Antwerpen op 2 juni het derde Migration and health seminar. In dit thema publiceerde de Onderzoeksgroep Seksuele en Reproductieve Gezondheid een review in The Lancet HIV over hiv bij migranten in precaire omstandigheden in Europa.

“Migrant” is een overkoepelende term voor diverse bevolkingsgroepen. Hieronder vallen personen die voor het eerst asiel aanvragen, vluchtelingen, arbeidsmigranten en personen met een irreguliere status. Hoewel migratie geen risicofactor is voor hiv, zijn de omstandigheden waarin migranten zich tijdens hun doorreis en op hun bestemming bevinden, wel verbonden met sociale kwetsbaarheden die hen vatbaarder maken voor hiv. Bijvoorbeeld seksueel misbruik, geweld, werkonzekerheid, verminderde sociale voorzieningen en gebrekkige toegang tot de arbeidsmarkt. Het is voor migranten bovendien een pak moeilijker om toegang te krijgen tot gezondheids- en hiv-diensten. Daarom zijn het wegwerken van barrières tot gezondheidsdiensten en het versterken van maatregelen tegen stigmatisering en discriminatie cruciaal als we tegen 2030 een einde willen maken aan aids.

HIV treft kwetsbare groepen het meest

Er zijn grote lacunes in de gegevens over hoe erg en hoe vaak hiv migranten treft en hun toegang tot het hiv-zorgcontinuüm in Europa. Onderzoekers van de groep Seksuele en Reproductieve Gezondheid van het Departement Volksgezondheid werkten samen met UNAIDS aan een review om alle informatie te bundelen en de hiaten te identificeren. Ze stelden hiervoor drie vragen: “Hoe hard en hoe vaak treft hiv migranten in precaire omstandigheden in de EU en de EER?”, “Welke groepen worden in het bijzonder getroffen?”, en “Welke factoren zijn bepalend voor de toegang tot hiv-zorg?”.

"De evaluatie bracht de bestaande ongelijkheden in hiv-prevalentie en -incidentie en toegang tot hiv-diensten voor migranten in Europa aan het licht," zegt Christiana Nöstlinger, senior onderzoeker bij het ITG. "Migranten die in precaire omstandigheden leven, moeten toegang krijgen tot preventie, testen en behandeling. Maar de ideologische gevoeligheid van dit onderwerp weerhoudt veel EU-landen ervan evidence-based strategieën toe te passen waarvan bekend is at ze werken."

Belemmerde toegang tot zorg

Uit de review blijkt dat hiv frequenter voorkomt bij migranten die in Europa in precaire omstandigheden leven en dat het aantal hiv-gevallen binnen deze groep relatief groot is in vergelijking met de algemene bevolking. Ze ondervinden bovendien meerdere barrières bij de toegang tot hiv-preventie en -zorg. Deze belemmeringen bevinden zich op vier niveaus, het beleidsniveau, op niveau van het gezondheidssysteem, de gemeenschap en het individu. Migranten worden geconfronteerd met de administratieve complexiteit, taal- en communicatieproblemen en verschillende vormen van stigmatisering. In sommige landen hebben migranten zonder verblijfsstatuut alleen recht op spoedeisende zorg. Dit kan leiden tot uitsluiting van hiv-behandeling, aangezien hiv als een chronische ziekte wordt beschouwd. In andere landen, zoals België vergt het complexe administratieve stappen. Slechts 15 van de 28 EU- en EER-landen (EU27+VK) bieden volledig en gratis toegang.

Ondanks dat er weinig bewijsmateriaal beschikbaar was, identificeerden de onderzoekers een aantal doeltreffende strategieën, waaronder de bevordering van de seksuele gezondheid door mobiele outreach van gemeenschapsorganisaties, versterking van de structurele en interculturele bekwaamheid van zorgverleners en ondersteuning op maat. Om deze te doen slagen, is het van essentieel belang om de gemeenschappen en sleutelgroepen te betrekken bij hiv-preventie en -zorg. Gezien de precaire omstandigheden waarin veel migranten verkeren, is het bovendien belangrijk om niet alleen aandacht te besteden aan hiv, maar ook aan de structurele kwetsbaarheden waardoor migranten risico lopen. Dankzij onderzoek weten we welke strategieën er werken op het gebied van preventie en zorg. Maar er is ook politieke wil nodig om ze uit te voeren.

Wil je meer weten over dit onderwerp?

Christiana Nöstlinger gaf een presentatie tijdens het webinar Vulnerable and nowhere to go: Migrants and HIV, georganiseerd door UNAIDS. Herbekijk het webinar.

Bekijk de opname van het Migration and Health seminar (wachtwoord: sydN2wv).