Aids is een blijver. Tenzij we het over een andere boeg gooien.

Deze opinie schreef Marie Laga voor De Morgen naar aanleiding van Wereldaidsdag.

Hoewel steeds meer hiv-positieven aidsremmers krijgen, lukt het niet om het aantal nieuwe besmettingen wereldwijd terug te dringen. Ondanks alle wetenschappelijke en maatschappelijke krachten die zich hebben verenigd tegen hiv/aids moeten we aan het idee wennen dat de ziekte een enorm probleem zal blijven. Tenzij we onze lessen trekken en het over een andere boeg gooien.

Begin jaren 80 stond ik in het Instituut voor Tropische Geneeskunde aan het bed van de eerste aidspatiënten in België. Mijn collega’s en ik zochten koortsig naar de oorzaak van wat toen nog een mysterieuze homoziekte in de Verenigde Staten leek te zijn. Inmiddels weten we wel beter.

Er is de afgelopen jaren is er veel vooruitgang geboekt. Bijna 20 miljoen hiv-positieven krijgen levensreddende aidsremmers, de meesten leven in de armste delen van de wereld. Er worden ook steeds minder baby’s met het hiv-virus geboren, met positieve effecten op de kindersterfte zeker in Afrika. Helaas is er ook minder goed nieuws.

Hiv is een virus dat het immuunsysteem zeer behendig weet te verschalken. Er is nog geen vaccin in zicht en de vraag is of die er ooit zal komen. De overgrote meerderheid van de besmettingen gebeurt via seks, en daar krijgen we weinig grip op. Wereldwijd waren er vorige jaar alleen 2,1 miljoen nieuwe hiv-besmettingen, allemaal mensen die voor de rest van hun leven aidsremmers zullen moeten slikken om te overleven. Het aantal nieuwe hiv-infecties bij volwassenen is de laatste vijf jaar nauwelijks gedaald.

Bij ons in België bevindt de grootste groep onder homomannen. Na een scherpe daling vorig jaar tonen de nieuwste cijfers van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid weer een stijging van ongeveer vijf procent bij die groep. In Zuid-Afrika, het land met de grootste hiv-epidemie waar het virus een risico vormt voor de hele seksueel actieve bevolking, zijn nu 7 miljoen mensen besmet met het virus en er komen er elke dag 1000 bij. Dat zijn er ongeveer evenveel als in België in een jaar tijd.

De laatste jaren dacht de aidsgemeenschap dat de sleutel tot het terugdringen van nieuwe hiv-infecties bij behandeling lag. Mensen met hiv die aidsremmers slikken, dragen het virus immers veel minder via seks over op anderen. Maar de meeste nieuwe hiv-besmettingen blijken echter het resultaat van seksueel contact toen de hiv-positieve partner nog niet wist dat hij of zij positief was.

Iedereen met hiv toegang geven tot aidsremmers blijft natuurlijk essentieel, maar zal niet genoeg zijn om hiv/aids de wereld uit te helpen. Besmettingen voorkomen en infecties vroeg opsporen, daar moet meer aandacht naar toe gaan. In België kunnen preventieve aidsremmers voor gezonde mensen met een verhoogd risico, een belangrijk aanvullend hulpmiddel zijn. In Afrika moeten preventieactiviteiten voor alle kwetsbare groepen - jongeren, sekswerkers en homoseksuelen - prioriteit krijgen.

Er zal moed, geld en leiderschap nodig zijn om die uitdagingen aan te gaan. En die zijn niet alleen van technisch-wetenschappelijke aard, maar gaan over mensenrechten. Als we hiv/aids willen verslaan, zullen we het vooral ook beter moeten doen tegen discriminatie, ongelijkheid tussen man en vrouw en sociale uitsluiting. De weg is nog lang maar zonder de juiste aandacht en engagement voor preventie komt het einde ook niet in zicht.