Het geheim van Leishmania onthuld

De Leishmania-parasiet is berucht voor zijn aanpassingsvermogen aan medicijnen. Moleculaire parasitologen van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen ontdekken, na medicijnresistentie, een tweede manier waarop parasieten aanvallen van medicijnen overleven: medicijntolerantie. Dat kan leiden tot ernstige complicaties voor patiënten met leishmaniasis. De dodelijke en stigmatiserende ziekte treft jaarlijks 300.000 mensen, onder andere in Zuid-Europa. De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in het gerenommeerde “Frontiers in Cellular and Infection Microbiology”.

Het beperkt aantal medicijnen tegen leishmaniasis wordt bedreigd door toenemende medicijnresistentie. Resistentie maakt de parasiet minder gevoelig voor behandelingen en voorkomt dat medicijnen de parasiet kunnen binnendringen. Professor Jean-Claude Dujardin, hoofd van de dienst Moleculaire Parasitologie en hoofdonderzoeker van de studie, legt uit: "Als we ziek zijn, moeten we de voorgeschreven antibioticakuur afmaken om resistentie en een mislukte behandeling te voorkomen. Onze studie onthult een nieuwe manier waarop de Leishmania-parasiet de behandeling kan overleven. Wanneer we parasieten blootstellen aan een hoge dosis medicijnen, sterven de meeste. Een klein aantal slaagt er wel in om te overleven door in een diepe slaap te gaan die we ‘quiëscentie’ noemen. Wanneer de behandeling stopt, kunnen de overlevende parasieten ontwaken, zich vermenigvuldigen en de ziekte reactiveren.”

Standvastige metgezellen

Professor Dujardin vervolgt: "Net zoals zaden planten in staat stellen om jarenlang moeilijke omstandigheden te doorstaan, herbergen mensen ook slapende stamcellen die kunnen ontwaken wanneer nodig. Parasieten werken op een vergelijkbare manier, waardoor ze ons lichaam levenslang kunnen infecteren: ze worden onze metgezellen voor de lange termijn".

De moleculaire parasitologen van het ITG staan wereldwijd bekend om hun expertise in het aanpassingsvermogen van parasieten. Dr. Malgorzata Domagalska, die het experimentele onderzoek naar leishmaniasis bij het ITG leidt en co-auteur is van het artikel, benadrukt: "De aanwezigheid van quiëscente en medicijntolerante parasieten benadrukt hun opmerkelijke aanpassingsvermogen. We willen met ons onderzoek de belangrijkste moleculaire factoren ontdekken die de rustperiode bepalen en manieren vinden om de parasier te blokkeren. Dat opent deuren naar een nieuwe generatie medicijnen die ons helpt om een van de meest verwaarloosde ziekten te overwinnen."

De wapenwedloop tegen leishmaniasis

De Leishmania-parasiet staat bekend om zijn vermogen om verschillende soorten omgevingen te koloniseren en weerstand te bieden aan meerdere soorten stress, waaronder medicijndruk. De microbe wordt overgebracht via de beet van een zandvlieg en veroorzaakt leishmaniasis, een van de belangrijkste parasitaire ziekten na malaria. De dodelijke en stigmatiserende ziekte treft jaarlijks 300.000 mensen in 88 landen (waaronder alle landen in Zuid-Europa, van Portugal tot Turkije). Toch wordt de ziekste verwaarloosd omdat ze voornamelijk de armsten van de armsten treft: er bestaat geen vaccin en slechts een beperkt arsenaal aan geneesmiddelen.

Marlene Jara, Jorge Arevalo, Alejandro Llanos-Cuentas, Frederik Van den Broeck, Malgorzata Anna Domagalska and Jean-Claude Dujardin. Unveiling drug tolerant and persister-like cells in Leishmania braziliensis lines derived from patients with cutaneous leishmaniasis. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology, 2023, Vol 13, https://doi.org/10.3389/fcimb.2023.1253033