Overzicht stories
Artikels

De wondere wereld van de wormen

Een interview met parasitologiedeskundige en medisch laborant Idzi Potters
idzi-header-interview

Idzi's enthousiasme over parasieten is echt aanstekelijk. Als hij een verhaal wil toelichten, springt hij op en pakt hij een van zijn "monsters" uit de kast, die vredig ronddobberen in formaldehyde. Aan sommige heeft hij zelfs namen gegeven. Idzi Potters ging 25 jaar geleden bij het ITG aan de slag en is actief betrokken bij de diagnose van parasitaire infecties in ons klinisch referentielaboratorium. Hij leidt jaarlijks tientallen professionals op in de postdoctorale en masteropleidingen van het ITG en geeft cursussen over parasitologie aan medische studenten van de Universiteit Antwerpen. Hij heeft  verschillende wetenschappelijke artikelen over bijzondere gevallen op zijn naam en is een fervent fotograaf van zijn "griezelige beestjes". Onlangs schreef hij het hoofdstuk "Reagents, Stains and Media: Parasitology" in het leerboek "Manual of Clinical Microbiology - 13th Edition".

Waarom ben je met parasieten beginnen werken? Blijkbaar hebben sommige parasitologen nogal persoonlijke verhalen...
Ik ook (lacht)! Mijn grootmoeder kreeg in de jaren tachtig een lintworminfectie door een portie steak tartaar te eten. De huidige behandelingen werken nu anders, maar in die tijd verliet de lintworm het lichaam in zijn geheel nadat de patiënt de medicijnen had ingenomen. Mijn oma moest de worm naar een lab brengen voor onderzoek, wat toen de standaardprocedure was, zodat bewezen kon worden dat de hele worm eruit was. Als de kop namelijk in de darmen blijft zitten, zou de hele worm binnen de kortste keren gewoon weer aangroeien. Daarom verzamelde ze de enorme worm in een hele grote pot, en 10-jarige ik was gewoon gefascineerd. Ik was ook erg jaloers toen ik zag hoe trots ze ermee paradeerde (lacht). Dat voorval heeft een blijvende indruk op mij achtergelaten en speelde wellicht een rol bij mijn beroepskeuze.

strongyloides-stercoralis-filariforme-larven-400x-Ziehl-Neelsen-kleuring-resized-2 Strongyloides stercoralis

Welke parasiet vind je het meest eigenaardig?
Strongyloides stercoralis, een kleine parasitaire rondworm. Ze hebben enkele verbazingwekkende eigenschappen! Ten eerste zijn ze in staat tot zogenaamde auto-infectie: hun eitjes worden in de darm gelegd, komen daar uit en, hoewel de meeste larven bij de ontlasting worden uitgescheiden, zijn in staat om te rijpen en dezelfde gastheer onmiddellijk opnieuw te infecteren,  door zich in de darmwand in te graven of de huid rond de anus binnen te dringen. Dat ongelooflijke kenmerk betekent dat mensen zonder behandeling hun hele leven besmet kunnen blijven. Voor immuungecompromitteerde personen kan dat fataal zijn. Ten tweede zorgen alleen vrouwtjes voor besmetting, aangezien alleen vrouwtjes zichbinnen een gastheer kunnen voortplanten. Ten derde kunnen de larven, eenmaal buiten hun gastheer, besluiten zich te ontwikkelen tot volwassen mannetjes en vrouwtjes en een volledige seksuele voortplantingscyclus in de buitenomgeving doorlopen, nog een kenmerk dat vrij uniek is voor een parasiet!

S. stercoralis-infecties zijn te wijten aan fecale besmetting van grond of water, dus eigenlijk door met blote voeten in besmette modder te lopen. In België kwam de parasiet vroeger in de mijnbouw voor, maar nu niet meer. De ziekte komt het meest voor in gebieden met een tropisch of subtropisch klimaat.

S-mansoni-egg-unstained-(1)-400x-resized Schistosoma mansoni

Je werkt in het klinisch referentielaboratorium van het ITG, dus monsters van patiënten uit onze reiskliniek komen onder jouw lens terecht. Welke parasiet zie je bij terugkerende reizigers het meest?
Niet veel meer, er waren betere dagen (lacht)! Vroeger brachten reizigers of missionarissen hele dierentuinen mee. We vonden ook vaak parasieten bij adoptiekinderen uit lage-inkomenslanden. Tegenwoordig zien we veel minder parasieten: reizigers zijn beter geïnformeerd over de risico's en zijn voorzichtiger, de hygiëne is op veel plaatsen verbeterd en de regelgeving rond voedsel, water en reizen is strenger.

Drie jaar geleden publiceerden we een artikel over een zeer ongewoon geval. Een 31-jarige man uit Sierra Leone, die sinds zijn migratie van 20 jaar geleden niet meer buiten Europa had gereisd, kwam op de spoedafdeling met acute, licht bloederige diarree, buikpijn en braken. Bij een darmbiopsie vond het laboratorium Schistosoma-eieren. Schistosoma mansoni is een via water overgedragen parasiet die intestinale schistosomiasis of "slakkenkoorts" veroorzaakt, een verwaarloosde tropische ziekte. Hoewel het niet ongewoon is om, zelfs enkele jaren na een succesvolle behandeling eieren van die parasiet te vinden, zouden ze niet langer levensvatbaar mogen zijn. De moderne technieken, waarbij we ether gebruiken om de eieren van de parasiet te concentreren, zouden ze doden, waardoor ik een alternatieve oplossing moest zoeken. Na wat graven in de literatuur stuitte ik op de lang vergeten glycerol sedimentatiemethode, waarmee ik kon vaststellen dat de eitjes nog springlevend waren. Stel je voor: na twee decennia waren de wormen in zijn lichaam niet alleen nog in leven, maar produceerden ze nog eitjes ook!

enterobius-vermicularis-volwassen-worm-macroscopisch-loupe-resized-1 Enterobius vermicularis

Wat is de meest voorkomende parasitaire worm in België?Waarschijnlijk de pinworm (Enterobius vermicularis). In feite zijn pinwormen een uitzondering op de regel dat darmparasieten zeldzaam zijn in gemeenschappen met een hoog inkomen. De spoelworm is wereldwijd verspreid en komt vooral voor bij kinderen onder de 10 jaar. De volwassen wormen zijn klein, minder dan 1 cm. Vrouwelijke pinwormen kunnen 16.000 eitjes produceren die zein het rectum leggen, en door te krabben verspreidt de gastheer ze over zijn hele omgeving. Het is dus heel gemakkelijk om opnieuw besmet te raken en je hele huishouden te besmetten. Gelukkig bestaat er een effectieve behandeling.

Voor de toekomst moeten we enkele parasieten in het oog houden. Dirofilaria repens is een parasiet die honden, katten en soms per ongeluk ook mensen treft. De parasiet wordt overgebracht door muggen, die door de klimaatverandering  in meer noordelijke gebieden van Europa kunnen overleven; in de toekomst kunnen we waarschijnlijk dus meer van die infecties verwachten.

Het "Manual of Clinical Microbiology" (gepubliceerd door ASM Press) is een leerboek van 3000 pagina's  over infectieuze agentia, diagnostische methoden, laboratoriumtechnieken en richtlijnen, herzien door een internationaal team van redacteuren en auteurs. Het is een naslagwerk voor laboratoriumpersoneel, microbiologen, clinici, wetenschappers en studenten. Het wordt gebruikt in laboratoria over de hele wereld. De 13e editie verschijnt per hoofdstuk online. De papieren versie wordt verwacht in 2023.

Spread the word! Deel dit artikel op

Meer stories