Fresh Off The Journal: november 2025

(c) foto: Shrenik Sadalgi

Een recente studie met partners in India laat zien hoe de Soliga Adivasi-gemeenschap in Karnataka nog steeds wordt geconfronteerd met ernstige schendingen van hun waardigheid in de formele gezondheidszorg, ondanks nationale beloften voor universele gezondheidszorg. Mensen melden vertragingen, verwaarlozing, gebrek aan toestemming, schendingen van de privacy en cultureel ongevoelige zorg. Deze ervaringen weerspiegelen diepere structurele onrechtvaardigheden die verband houden met ontheemding, armoede en uitsluiting bij besluitvorming. De auteurs pleiten voor een waardigheidsgericht beleid dat de autonomie en zeggenschap van de Adivasi respecteert.

Putturaj, M., Ns, P., Seshadri, T., C, M., & Van Belle, S. (2025). Between rhetoric and reality: dignified health care for the Soliga Adivasi community in Chamarajanagar district, Karnataka, India. International Journal For Equity in Health, 24(1), 305. https://doi.org/10.1186/s12939-025-02637-6

(c) foto: Randy Olson, Melissa Farlow Photography

Een doctoraatsstudent uit Oeganda onthult een grimmige realiteit: hoewel 86% van de vrouwen in Oeganda in een zorginstelling bevalt, krijgt slechts 14% de nodige zorg en bevalt minder dan de helft in een zorginstelling die in staat is om kwaliteitsvolle zorg te bieden. De lagere overheidsgezondheidscentra, waar de meeste bevallingen plaatsvinden, zijn het minst goed uitgerust. De bevindingen onthullen een grote kloof tussen toegang en daadwerkelijke zorg, wat vraagt om dringende investeringen in kwaliteit, personeel en apparatuur.

Turigye, B., Mulogo, E. M., Ngonzi, J., Macharia, P. M., Acheng, M., Christou, A., & Beňová, L. (2025). Beyond facility-based births: Is Uganda delivering effective maternal and newborn care? An analysis of the 2022 demographic health survey and 2023 harmonized health facility assessment survey. PLOS Global Public Health, 5(10), e0004949. https://doi.org/10.1371/journal.pgph.0004949

Generatieve AI kan schadelijke koloniale stereotypen reproduceren die in historische archieven zijn ingebed. Onderzoekers vroegen een model om foto’s te beschrijven van ‘menselijke dierentuinen’, openbare racistische tentoonstellingen van gekoloniseerde mensen die tot de jaren 1950 in Europa (waaronder Antwerpen) en de VS te zien waren. In 3.800 bijschriften weerspiegelde het AI-model patronen van essentialisme, culturele uitwissing, ontmenselijking, othering en infantilisering. De bevindingen laten zien hoe AI-systemen een koloniale gedachtegang kunnen voortzetten, waardoor langdurige representatieve schade wordt versterkt.

Alenichev, A., Shaffer, J. D., Kingori, P., Grietens, K. P., Muldoon, J., Rocher, L., Alenichev, A., Shaffer, J. D., Kingori, P., Grietens, K. P., Muldoon, J., & Rocher, L. (2025). ‘We can see a savage’: a case study of the colonial gaze in generative AI algorithms. AI & Society. https://doi.org/10.1007/s00146-025-02685-0

Tijdens de mpox-uitbraak in België in 2022 werkten wetenschappers van de departementen Biomedische Wetenschappen, Klinische Wetenschappen en Volksgezondheid van het ITG nauw samen om inzicht te krijgen in wat er gebeurde en om het land te helpen de juiste maatregelen te nemen. Drie jaar later heeft diezelfde interdisciplinaire samenwerking nieuwe inzichten opgeleverd: mensen die van mpox zijn hersteld, vertonen een sterke en langdurige immuunbescherming, die twee jaar na infectie nog steeds aantoonbaar is. Bij mensen die alleen zijn gevaccineerd, neemt de immuniteit sneller af, wat erop wijst dat boosters nodig kunnen zijn om hen op lange termijn te blijven beschermen.

Van Dijck, C., Berens-Riha, N., Zaeck, L. M., Kremer, C., Verschueren, J., Coppens, J., Vanroye, F., Willems, E., Bosman, E., De Cock, N., Smekens, B., Vandenhove, L., Goovaerts, O., Van Hul, A., Wouters, J., Jacobs, B. K. M., Bracke, S., Hens, M., Brosius, I., De Vos, E., Bangwen, E., Houben, S., Tsoumanis, A., Ferreira Dantas, P. H. L., Rutgers, J., Lipman, A., Wijnans, K., Soentjens, P., Bottieau, E., Kenyon, C., van Griensven, J., Reyniers, T., Horst, N., Ariën, K. K., Van Esbroeck, M., Torneri, A., Vercauteren, K., Adriaensen, W., de Vries, R. D., Mariën, J., & Liesenborghs, L. (2025). Long-term consequences of monkeypox virus infection or modified vaccinia virus Ankara vaccination in Belgium (MPX-COHORT and POQS-FU-PLUS): A 24-month prospective and retrospective cohort study. The Lancet Infectious Diseases. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(25)00545-6

Een nieuw artikel in Nature Reviews Disease Primers schetst een globaal overzicht van leishmaniasis, een parasitaire ziekte die wordt overgedragen door zandvliegen en die ernstige viscerale infecties of misvormende huidlaesies kan veroorzaken. De diagnose wordt doorgaans gesteld met sneltests en microscopisch onderzoek van weefselstalen. De behandeling hangt af van de vorm van de ziekte, waarbij wereldwijd zowel systemische als lokale therapieën worden toegepast. In Zuid-Azië is het aantal gevallen sterk gedaald, maar voor een duurzame eliminatie in alle endemische gebieden zijn betere diagnostiek, behandelingen, vectorbestrijding en vaccinontwikkeling nodig, naast sterke politieke en gezondheidsgerelateerde inzet.

Pareyn, M., Alves, F., Burza, S., Chakravarty, J., Alvar, J., Diro, E., Kaye, P. M., & Van Griensven, J. (2025). Leishmaniasis. Nature Reviews Disease Primers, 11(1). https://doi.org/10.1038/s41572-025-00663-w

Een gezamenlijk onderzoek van de departementen Klinische Wetenschappen en Volksgezondheid van het ITG waarschuwt dat zelfs kleine hoeveelheden antibiotica in voedsel een grotere rol kunnen spelen in antimicrobiële resistentie (AMR) dan tot nu toe werd aangenomen. Hun artikel in Lancet Microbe benadrukt het toenemende bewijs dat zelfs ‘veilige’ residugehalten de groei van resistente bacteriën in de menselijke darm kunnen bevorderen. Ze stellen dat voedselveiligheidsnormen bij het vaststellen van toegestane residulimieten niet alleen rekening moeten houden met toxiciteit, maar ook met AMR.

Manoharan-Basil, S. S., Ingelbeen, B., & Kenyon, C. (2025). Residual antimicrobials in food can select for antimicrobial resistance. The Lancet Microbe. Article 101281. https://doi.org/10.1016/j.lanmic.2025.101281