Monitoring van exotische steekmuggen in België (MEMO+)

Hoe gingen we te werk?

We hebben muggenvallen op 23 mogelijke importplaatsen in België opgesteld. Dat zijn toegangswegen waarlangs exotische steekmuggen ons land kunnen binnenkomen, zoals bedrijven voor tweedehandsbanden, tuincentra, parkeerplaatsen langs auto(snel)wegen vanuit zuidelijke buurlanden, havens en luchthavens. We gebruikten verschillende vallen en methodes om zoveel mogelijk muggen te vinden en te vangen. Vervolgens identificeerden we de steekmuggen op basis van uiterlijke kenmerken en gebruikten we genetische analyse om die identificatie te bevestigen. Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen nam als referentiemateriaal voor verder onderzoek de verzamelde steekmuggen in hun collectie op. Voor het gegevensbeheer gebruikten we de VECMAP® applicatie.

Drie jaar intensieve monitoring

In totaal hebben we dankzij het MEMO-project meer dan 52.000 steekmuggen kunnen vangen. We vonden drie nieuwe inheemse en vier exotische steekmugsoorten.

We vonden de tijgermug (Aedes albopictus) op zeven verschillende plaatsen in ons land. De bevindingen bevestigden dat de soort graag meereist met geluksbamboe en tweedehandsbanden. Tijdens ons onderzoek vonden we ook eitjes op parkeerplaatsen langs autosnelwegen in de provincies Luxemburg, Namen, Luik en West-Vlaanderen. Dat betekent dat tijgermuggen ons land via toegangswegen vanuit Frankrijk en Duitsland kunnen binnendringen. Belgen die met de auto door landen reizen waar de steekmug is gesetteld, kunnen onbewust een ongewenste passagier met zich meebrengen. Het was de eerste keer dat de soort België op die manier kon bereiken.

We vonden de Aziatische bosmug (Aedes japonicus) in Namen, aan de Duitse grens in Eupen en in de omgeving van Maasmechelen. De aanwezigheid in Eupen is te linken aan de gevestigde populaties van de Aziatische bosmug net over de Duitse grens.

De Koreaanse bosmug (Aedes koreicus) werd in 2008 reeds in België gesignaleerd en heeft zich in de loop der tijd in de streek van Maasmechelen gevestigd. De populatie is echter klein en veroorzaakt geen overlast.

We vonden een Afrikaanse malariamug (Anopheles pharoensis) op de luchthaven van Luik. De overlevingskansen van deze mug in België zijn door het gematigde klimaat echter gering.

Muggenmonitoring, -preventie en -bestrijding zijn onmisbaar

Tijdens het MEMO-project konden we exotische steekmuggen (waaronder de tijgermug) op verschillende plaatsen in ons land spotten. Het feit dat er enkele tijgermuggen in België voorkomen, impliceert geen aankomende virusuitbraak. Als de steekmug in staat is zich te vestigen en zijn populatie uit te breiden, neemt het risico op lokale virusoverdracht toe. De resultaten benadrukken nogmaals dat het belangrijk is om zicht te hebben op de populaties om adequaat op preventie en controle in te kunnen zetten.

Het driejarige MEMO-project werd gefinancierd door de Vlaamse, Waalse en Brusselse overheden en de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu in het kader van het Nationaal Actieplan Leefmilieu (NEHAP). Het ITG voerde het project uit in samenwerking met het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) en Barcoding of Organisms and Tissues of Policy Concern (BopCo).

De monitoring van exotische steekmuggen in België blijft aan maatschappelijke relevantie winnen. Ons onderzoek toont aan dat we verder moeten kijken dan de gekende plekken waar de muggen ons land kunnen binnendringen. Op basis van die inzichten kwamen we tot de volgende twee pijlers, waarop het MEMO+ project gebaseerd is:

• Actieve opsporing van exotische steekmuggen op de gekende importplaatsen

• Aansporing van burgers om zelf steekmuggen te spotten en te melden

Actieve en passieve monitoring

Van mei tot en met oktober proberen we muggen op parkeerterreinen langs snelwegen te vangen om zo de mogelijke import van tijgermuggen te ontdekken.

Daarnaast beheert Sciensano het burgerplatform Muggensurveillance, een plek waar burgers hun eigen foto's van (mogelijke) tijgermuggen kunnen uploaden. Een dergelijke passieve aanpak stelt onderzoekers in staat om de tijgermug in heel België te ontdekken. Door een combinatie van passieve en actieve monitoring beoogt het team om de tijgermug snel te vinden en te laten bestrijden. Vraag je je af of je een tijgermug hebt gespot? Maak een foto en upload hem op het platform.

Het MEMO+ project is gestart in september 2021 met financiering van:

• de Vlaamse, Waalse en Brusselse regeringen,

• de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu in het kader van het Nationaal Actieplan Milieu en Gezondheid (NEHAP).

Het ITG voert het project uit in samenwerking met Sciensano en de Barcoding Facility of Organisms and Tissues of Policy Concern (BopCo).