Antibioticaresistentie: InBev-Baillet Latour steunt ITG

Zonder werkzame medicijnen tegen infecties glijdt de gezondheidszorg af naar de 19e eeuw. Dat is geen science fiction, want antibioticaresistentie is wereldwijd in opmars, ook en vooral in ontwikkelingslanden. Het Fonds Inbev-Baillet Latour (IBL) financiert de komende vijf jaar drie leerstoelen aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen (ITG), voor een totaalbedrag van € 1,35 miljoen. De laureaten zullen interdisciplinair onderzoek verrichten naar de oorzaken en oplossingen van antibioticaresistentie in de tropen, zowel op biomedisch, klinisch als op antropologisch vlak.

Antibioticaresistentie is een nijpend probleem in Azië, Afrika en Latijns Amerika, maar door globalisering, migratie en (medisch) toerisme zijn we ook in ons land niet gevrijwaard van een toekomst zonder werkzame middelen tegen bacteriële infecties. De (on)hygiënische en socio-economische omstandigheden die resistentie in de hand werken, zijn in veel ontwikkelingslanden nooit verdwenen. Daarnaast werden tot zeer recent bacteriële infecties vaak niet ontdekt bij gebrek aan diagnostische laboratoria en opgeleid personeel.

Vaak wordt bij koorts de werkdiagnose “malaria” gesteld en worden er, “om zeker geen infectie te missen”, blind breedspectrumantibiotica voorgeschreven. De apotheker vindt moeilijk producten van goede kwaliteit, de patiënt heeft van zijn kant hoge verwachtingen van antibiotica en koopt ze zonder voorschrift op de markt.

Hoewel betrouwbare gegevens in veel landen ontbreken, rapporteert de Wereldgezondheidsorganisatie* wereldwijd hoge resistentie in bekende bacteriën zoals Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae en Staphylococcus aureus. Een voorbeeld uit Phnom Penh, Cambodja: een kwart van de ernstige infecties met de huidbacterie Staphylococcus aureus en de helft van de infecties met darmbacterie Escherichia coli zijn multiresistent. Alleen reserve-antibiotica helpen dan nog, maar die zijn vaak te duur of niet beschikbaar. Zo kan één dag behandeling makkelijk oplopen tot meer dan een maandloon.

Prof. Bruno Gryseels, directeur van het ITG: “Antibioticaresistentie bestrijden, is net als schaken op meerdere borden tegelijk. Er is dringend actie nodig op het gebied van diagnosestelling, voorschrijving en verspreiding van antibiotica. Ook het gebruik door de patiënt moet onder de loep genomen worden. Ga maar na, miljoenen mensen staan voor de keuze tussen het afmaken van een antibioticakuur of eten op tafel brengen. Daarnaast moeten we ook de rol van de diergeneeskunde en de hygiëne in gezondheidsinstellingen niet vergeten.

Met de steun van het Fonds InBev-Baillet Latour kunnen we de zeer specifieke omstandigheden in ontwikkelingslanden nu gericht bestuderen en aanpakken. Dat is hard nodig, want bacteriën kennen geen grenzen en antibioticaresistentie is hard op weg een mondiale dreiging te worden.”

Alain De Waele, secretaris-generaal van het Fonds InBev-Baillet Latour: “De gezondheid van de mensen is steeds een belangrijke prioriteit geweest voor het Fonds en de internationale mobiliteit maakt dat bacteriële infecties nu geen grenzen meer kennen. Door deze belangrijke gift wenst het Fonds het onderzoek en het vinden van gepaste antwoorden te ondersteunen.”

De drie nieuwe leerstoelen aan het ITG

Als gevolg van het overheersende belang van het aidsonderzoek kregen bacteriële infecties sinds de jaren 80 minder prioriteit in de tropische geneeskunde. De wereldwijde problematiek van de antibioticaresistentie brengt hun belang weer nadrukkelijk onder de aandacht. Met de IBL-financiering creëerde het ITG drie “tenure-track” leerstoelen, een loopbaantraject van vijf jaar met focus op onderzoek en richting een volwaardig hoogleraarschap:

Prof. Stijn Deborggraeve werd aangesteld als hoofd van de nieuwe Dienst Diagnostische Bacteriologie in het Departement Biomedische Wetenschappen. Deborggraeve en zijn collega’s ontwikkelen nieuwe en betere tests voor de diagnose van bacteriële ziekten en het opsporen van antibioticaresistentie in de tropen.

Prof. Koen Peeters zal de nieuwe Dienst Medische Antropologie in het Departement Volksgezondheid leiden. De dienst onderzoekt onder andere hoe patiënten, gezondheidswerkers en beleidsverantwoordelijken in ontwikkelingslanden tegen het gebruik van medicijnen aankijken en welke rol zij kunnen spelen in het indijken van  antibioticaresistentie.

Dr. Erika Vlieghe zal samen met prof. Jan Jacobs de klinische zorg van patiënten met ernstige bacteriële infecties in de tropen bestuderen, over het brede veld van laboratoriumdiagnostiek, voorschrijfgedrag en ziekenhuishygiëne.

De verschillende onderzoekslijnen worden ondergebracht in een gemeenschappelijk, multidisciplinair project  met als werktitel "Bacterial Infections in the Tropics" of BIT.

Van 2008 tot 2014  kon een duo beloftevolle postdoctorale ITG-wetenschappers dankzij het IBL innovatief onderzoek uitvoeren naar verwaarloosde tropische ziekten, in het bijzonder viscerale leishmania of kala-azar. Deze onderzoekslijnen worden nu met eigen middelen geconsolideerd in de institutionele onderzoeksportfolio.