9 maart 2016 Artikels

Grootste klinische studie ooit naar malaria bij zwangere vrouwen in Afrika

Een vier jaar durende studie toont aan dat vier beschikbare malariabehandelingen veilig gebruikt kunnen worden tijdens de zwangerschap

Een vier jaar durende studie (2012-2015), onder leiding van het Antwerpse Instituut voor Tropische Geneeskunde en gecoördineerd door professor Umberto D'Alessandro, toont aan dat vier beschikbare malariabehandelingen veilig gebruikt kunnen worden tijdens de zwangerschap. De resultaten van de PREGACT-studie (PREGnancy Artemisinin-based Combination Treatments), waarbij meer dan 3000 vrouwen in Burkina Faso, Ghana, Malawi en Zambia betrokken waren, verschijnen deze week in het prestigieuze New England Journal of Medicine.

Zwangere vrouwen zijn bijzonder kwetsbaar voor malaria, een parasitaire ziekte waaraan jaarlijks nog steeds bijna 600.000 mensen sterven, meestal jonge kinderen in Sub-Sahara-Afrika. Zwangere vrouwen met malaria ontwikkelen vaak bloedarmoede waardoor hun baby’s ter wereld komen met een te laag geboortegewicht, en een groter risico lopen om te overlijden in het eerste levensjaar. Informatie over de veiligheid en werkzaamheid van gangbare antimalariamiddelen tijdens de zwangerschap is schaars, met name in Afrika, omdat zwangere vrouwen stelselmatig uitgesloten worden van deelname aan klinische studies.

De PREGACT-studie vergeleek veiligheid en effectiviteit van vier op artemisinine gebaseerde combinatietherapieën (ACTs): amodiaquine-artesunaat (AQAS), dihydroartemisinine-piperaquine (DHAPQ), artemether-lumefantrine (AL), en mefloquine-artesunaat (MQAS). 3428 vrouwen met malaria kregen in het tweede en derde trimester van hun zwangerschap willekeurig een van deze behandelingen voorgeschreven om een directe vergelijking mogelijk te maken. De door de Europese en Developing Countries Clinical Trials Partnership (EDCTP) en de Bill & Melinda Gates Foundation gefinancierde studie vergeleek de voor- en nadelen van de vier behandelingen. Een dergelijke vergelijking wordt zelden gemaakt in onderzoek gesponsord door de farma-industrie.

De onderzoekers concluderen dat alle vier de behandelingen, die nu al bij volwassenen en kinderen worden gebruikt, doeltreffend en veilig zijn, maar met enkele onderlinge verschillen. Vrouwen die AL gebruikten, hadden de minste complicaties, een acceptabel genezingspercentage, maar de kortste bescherming tegen herinfectie. DHAPQ was de meest effectieve behandeling, veilig en met een langere bescherming tegen herinfectie na behandeling.

"We hopen dat het gebruik van deze ACTs bij zwangere vrouwen nu zal toenemen", aldus prof. Umberto D'Alessandro, coördinerend onderzoeker van de studie en verbonden aan het Antwerpse ITG, de Medical Research Council Unit in Gambia (MRCG) en de London School of Hygiene en Tropical Medicine (LSHTM). "Deze resultaten geven een krachtig signaal voor het gebruik van ACTs in het tweede en derde trimester van de zwangerschap. Zij helpen Afrikaanse landen hun richtlijnen voor behandeling van malaria bij zwangere vrouwen toe te passen of eventueel aan te passen. Hoewel ACTs in sommige landen al aanbevolen worden voor vrouwen in het 2e en 3e trimester van de zwangerschap, krijgt een aantal van hen mogelijk nog steeds kinine voorgeschreven, een oud medicijn met veel bijwerkingen."

De onderzoeksresultaten leveren ook informatie op over de meest adequate behandeling volgens de lokale malariasituatie. In gebieden waar malariatransmissie hoog is, zoals in Burkina Faso, zou een behandeling die enkele weken bescherming biedt, zoals DHAPQ, de beste keuze zijn. Vrouwen zouden in deze gebieden namelijk in een korte tijdspanne meerdere keren besmet kunnen raken. Waar malaria minder voorkomt, kan men een andere behandeling voorschrijven.

De onderzoekers rapporteerden ook aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), zodat de onderzoeksresultaten meegenomen kunnen worden in toekomstige updates van hun richtlijnen over malaria tijdens de zwangerschap.

"Zwangere vrouwen in Afrika hebben een verhoogd risico op malaria-infectie en de schadelijke gevolgen daarvan voor zowel zichzelf als hun foetus. Het identificeren van veilige en effectieve behandelingen is een prioriteit voor de bestrijdingsprogramma's. Deze resultaten zijn een belangrijke bijdrage bij het indijken van malaria in deze kwetsbare risicogroep," zei dr. Pedro Alonso, directeur van het Global Malaria Programme bij de WHO.

Prof. Feiko ter Kuile, coördinator van het Malaria in Pregnancy Consortium: "De resultaten van dit onderzoek, het grootste vergelijkende onderzoek naar een malariabehandeling voor zwangere vrouwen in Afrika tot nu toe, is uitstekend nieuws voor beleidsmakers en zwangere vrouwen. Het toont aan dat alle vier de veelgebruikte en op artemisinine-gebaseerde combinatietherapieën veilig lijken en uitstekend werken bij de behandeling van malaria in deze hoogrisicogroep. Dit geeft de actuele WGO-aanbevelingen een krachtige ruggensteun."

De PREGACT-klinische trial werd ondersteund door de Clinical Trials Unit van het ITG en uitgevoerd volgens internationale wetenschappelijke en ethische normen, wat niet zo vanzelfsprekend is in landen waar de middelen en de beschikbare infrastructuur beperkt zijn. Verschillende master- en PhD-studenten uit Burkina Faso, Malawi en Zambia werden in het kader van deze studie opgeleid. De gebruikte apparatuur, zoals echografietoestellen, blijft operationeel op de trialsites.