‘Ik dacht dat het mij niet zou overkomen’: waarom hiv-preventie nog niet iedereen bereikt

Het aantal nieuwe hiv-diagnoses in België stijgt al vier jaar (Sciensano), ondanks de beschikbaarheid van doeltreffende hiv-preventiemiddelen. Onderzoekers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) spraken met mensen die recent een hiv-diagnose kregen om te begrijpen waar de gemiste kansen voor hiv-preventie liggen, en in het bijzonder PrEP (een pil die hiv-besmetting kan voorkomen). Uit hun getuigenissen blijkt dat een gebrek aan kennis, stigma en ongelijkheid nog steeds belangrijke drempels vormen. De onderzoekers formuleren acht aanbevelingen om hiv-preventie toegankelijker te maken.

“We zien heel uiteenlopende verhalen in onze hiv-kliniek,” zegt Thibaut Vanbaelen arts bij het ITG. “Veel mensen staan positief tegenover PrEP, maar de weg ernaartoe is niet voor iedereen evident. Preventie gaat verder dan beschikbaarheid alleen.”

Van persoonlijke twijfels tot structurele uitsluiting

Mensen doen om heel verschillende redenen geen beroep op PrEP of andere hiv-preventiemiddelen. “Sommigen kennen PrEP niet of zien zichzelf niet als iemand die risico loopt, bijvoorbeeld mensen die zich niet herkennen in risicogroepen, zoals mannen die zich als hetero identificeren, of jongeren voor wie hiv minder bedreigend lijkt,” zegt Gert Scheerder, onderzoeker bij de Dienst Seksuele Gezondheid en Hiv van het ITG. “Personen in precaire situaties ervaren preventie soms minder als een prioriteit, terwijl anderen twijfelen door de prijs of mogelijke bijwerkingen.”

Ook factoren tussen mensen spelen een rol. Praten over condooms of PrEP blijft moeilijk, uit schaamte of angst voor afwijzing. “Bij sommige mannen die seks hebben met mannen (MSM) zien we dat partners geen duidelijke afspraken maken over beschermde seks buiten hun relatie, waardoor ze zich minder bewust zijn van het risico,” zegt Scheerder. Daarnaast kan seks onder invloed van drugs (zoals bij chemsex) het risico vergroten.

Ook binnen de gezondheidszorg stoot men op obstakels. Niet alle huisartsen of hulpverleners beginnen spontaan een gesprek over PrEP, waardoor sommige patiënten niet weten dat het bestaat of dat ze ervoor in aanmerking komen. Het ITG ontwikkelde in samenwerking met Domus Medica, UZ Gent en Sensoa een e-learning met basisinformatie over PrEP en hoe zorgverleners dit kunnen bespreken.  

Tot slot hebben mensen zonder Belgische ziekteverzekering geen toegang tot PrEP. “Dat vormt een grote drempel voor kwetsbare groepen, zoals MSM met een migratieachtergrond. Zeker wanneer ze nog maar pas in België zijn, zijn ze vaak weinig vertrouwd met het gezondheidszorgsysteem,” legt Scheerder uit.

Het onderzoek

Voor het onderzoek interviewde het ITG 21 mensen die het afgelopen jaar een hiv-diagnose kregen en patiënt zijn in de hiv-kliniek van het instituut. De gesprekken gingen over hun kennis van en houding tegenover PrEP, hun risicoperceptie en de omstandigheden van de infectie.

Het onderzoek werd gefinancierd door het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) en Antwerp Diner.