29 november 2023 Artikels

"Lessen uit lokale uitbraken helpen ons als ziektes elders uitbreken"

Een portret van Laurens Liesenborghs, professor Klinische opkomende infectieziekten van het ITG

Hoe kwam je erbij om onderzoeker te worden?
Dat gebeurde al vroeg tijdens mijn studie Geneeskunde aan de KU Leuven. Ik ben clinicus van opleiding en al snel merkte ik dat er heel wat gaten zijn in onze wetenschappelijke kennis. Ik voelde de nood om dieper te graven, te zoeken naar antwoorden om die ontbrekende kennis te verzamelen.

Tijdens mijn opleiding werkte ik in de zomer als student-onderzoeker bij de KU Leuven. Ik bestudeerde de bloedvataangroei bij tumoren. Toen ontdekte ik mijn passie voor wetenschappelijk onderzoek. Ik vind het heerlijk om een probleem te bepalen, een hypothese op te stellen en dan op zoek te gaan naar de best mogelijke oplossing. Dat proces is voor mij een creatieve uitlaatklep (lacht).

Waarom heb je voor het ITG gekozen?
Ik koesterde een fascinatie voor het ITG, die grensde aan het magische (lacht). Toch heeft het heel lang geduurd voordat ik de stap zette, tot na mijn doctoraat. Tijdens mijn specialisatie in infectieziekten raakte ik geboeid door humanitaire geneeskunde en de ‘One Health’-benadering (geïntegreerde, verenigende visie om de gezondheid van mensen, dieren en het milieu in balans te brengen en te optimaliseren.)

Dat deed me ook een korte tijd werken voor Artsen zonder Grenzen. Zes maanden daarna kwam ik bij het ITG terecht, in oktober 2020 begon ik er aan mijn postdoctoraat. Via het Outbreak Research Team ontdekte ik veldwerk, een echte openbaring (lacht). Dus toen er in 2021 een vacature geopend word voor professor in de Opkomende infectieziekten heb ik me meteen kandidaat gesteld.

Het ITG bleek voor mij de ideale werkomgeving: de focus op het humanitaire, de mix van topwetenschap en het delen van capaciteit via de sterke internationale partnerschappen van het ITG, zeker dankzij de goede contacten met Afrikaanse landen. Dus in dat opzicht bleek mijn fascinatie voor het ITG gerechtvaardigd. Mijn verwachting werden niet enkel ingelost, maar zelfs overtroffen. Ik ben hier omringd door fantastische mensen, de sfeer, de enorme kennis, de grote motivatie en de open samenwerking met de partners, dat alles geeft mij energie en voldoening. Dus ja, ik ben tevreden over mijn keuze voor het ITG (lacht).

Voor Artsen zonder Grenzen werkte ik 6 maand lang in Sierre Leone voor een project rond Lassakoorts. Daar ben ik mijn hart verloren. Ik heb er de lokale cultuur leren kennen en er ook in leren leven. Dat is zo verrijkend, en ook op dat vlak bleek het ITG de juiste keuze. Mijn passie voor wetenschap en voor de Afrikaanse culturen komen er perfect samen.

Toch ben ik ook niet blind voor de uitdagingen die er zijn. Het koloniale verleden van het ITG, de snel evoluerende wereld vraagt om veranderingen en aanpassingsvermogen en daar moeten we als instituut gepast in mee gaan. Maar ook dat maakt de dingen weer heel boeiend.

Bio

Laurens is arts, gespecialiseerd in interne geneeskunde en geïnteresseerd in opkomende infectieziekten.
Hij werkte aan een project rond Lassakoorts voor Artsen zonder Grenzen en heeft translationele onderzoekservaring in bacteriologie en virologie.
Voordat hij bij het ITG aan de slag ging, werkte hij als onderzoeker aan het Rega Institute for Medical Research van de KU Leuven aan de ontwikkeling van behandelingen en vaccins tegen SARS-CoV-2, terwijl hij klinische studies uitvoerde met gehospitaliseerde patiënten met COVID-19.
Hij is nu docent Klinische Opkomende Infectieziekten bij het ITG en werkt nauw samen met het ITG’s multidisciplinaire Outbreak Research Team.

Laurens met biomedisch wetenschapper Eugene Bangwen (ITG)

Zoals je aanhaalt is de ontstaansreden van het ITG een rechtstreeks gevolg van het koloniale verleden van België in toenmalig Congo. Wat is jouw visie om daar als instituut mee om te gaan?
Hoewel het ITG met succes geëvolueerd is van een koloniale instelling naar een instituut met een positieve rol in ‘global health’, blijven we dat verleden met ons meedragen. Een oplossing daarvoor bieden, is niet eenvoudig. Ik zie het als onze plicht om actief bij te dragen aan het wegwerken van de negatieve effecten van het kolonialisme. Dat begint door heel bewust te zijn van de ongelijkheid die er nog altijd is. Het rijke westen domineert nog steeds de wetenschap, behoudt zo kennis en dient het vaak de eigen belangen. Gelukkig is er nu een omgekeerde evolutie en neemt de ‘parachutewetenschap’ af. Vroeger kwamen wetenschappers stalen nemen en namen ze die mee naar hun eigen regio voor verder onderzoek. Tegenwoordig komt de ownership van onderzoek steeds vaker te liggen, daar waar het thuis hoort: lokaal. Dit is wat mij betreft een belangrijke kans voor het ITG. We moeten onze rol en meerwaarde kritisch blijven bekijken en die positieve evolutie ondersteunen.
Dat doet het ITG al door in te zetten op gelijkwaardige, internationale partnerschappen en samenwerking. Maar toch moeten we ons steeds bewust zijn van de ongelijkheid in middelen en kansen. Door onze kennis en expertise te delen en door samen met lokale partners projecten te ontwikkelen en financieren kunnen we actief bijdragen aan het wegwerken van het machtsonevenwicht.

Laurens met de Congolese onderzoeker Ruth Diavita en hun lokale gidsen

Waar zal je aan werken bij het ITG?
Ik ben nu docent Opkomende Infectieziekten. Vanuit die rol onderzoek ik virussen en andere pathogenen met een epidemisch potentieel, die dus tot een uitbraak kunnen leiden. Mijn focus ligt op het geografische zuiden en meer bepaald het Afrikaanse continent. Door de nauwe samenwerking met onze partners probeer ik lessen te trekken uit lokale uitbraken om andere regio’s te kunnen beschermen. Want door globalisatie en klimaatverandering blijven uitbraken minder lokaal dan vroeger en kunnen ziektes zich quasi-overal voordoen.

Een perfect voorbeeld van mijn werk is de recente mpox-uitbraak. In DRC bestond er al een vermoeden dat mpox een aanzienlijk groter uitbraakpotentieel heeft dan gedacht. Daarom hebben we er samen een project opgezet om lokale uitbraken te onderzoeken. Dat bleek profetisch. Toen ik in mei 2022 terugkeerde van een avontuurlijke tocht om tot bij een uitbraakepicentrum in een afgelegen dorp te geraken, hoorde ik dat er ook bij ons gevallen waren van mpox. De kennis die we krijgen door de lokale uitbraken in DRC te onderzoeken, hielp ons om de uitbraken op andere plekken beter te begrijpen.

Naast mpox werk ik aan allerlei andere projecten, zoals beenzweren in Burundi, cholera in Kameroen, ebola in de DRC. Dus hoofdzakelijk in Centraal- en West-Afrikaanse landen. Maar voor kennisuitwisseling heb ik contacten met instellingen en experten over de hele wereld.

Wat hoop je nog te bereiken de komende jaren?
Het ITG heeft een mooie wetenschappelijk palmares opgebouwd, hopelijk volgt nu ook een betekenisvolle toekomst. Voor mij ligt die in het multidisciplinaire, door samen te werken andere units en experten, zowel binnen als buiten het ITG, om ze elkaar te versterken. Net als voor het Outbreak Research Team, daar wil ik een speerpunt van maken. We hebben een jong, dynamisch en tof team dat sterk werk levert. Dat moeten we alle kansen geven, want bij een uitbraak zijn snelheid en flexibiliteit cruciaal.

Daarnaast denk ik veel na hoe we wetenschap toekomstbestendig kan samengaan met capaciteitsdeling. Daarom wil ik me vooral toeleggen op het begeleiden en trainen van jonge wetenschappers uit het Zuiden, bijvoorbeeld in het kader van hun doctoraat. Samen met onze partners gaan we op zoek naar opportuniteiten en proberen we daar fondsen voor te vinden.

Wil je meer weten over Laurens zijn werk?

Luister naar Transmission, de gloednieuwe podcastreeks van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. Het eerste seizoen "Outbreaks and emerging infectious diseases" is nu te beluisteren!

Luister nu

Spread the word! Deel dit artikel op