10 april 2025 Impactverhalen

De strijd voor toegankelijke essentiële medicijnen in Noord-Syrië

Dr. Saleh Aljadeeah deelt de inzichten uit zijn onderzoek naar toegang tot essentiële medicijnen in door conflicten getroffen gebieden in Noord-Syrië.

Wanneer oorlog en conflict het gezondheidszorgsysteem van een land ontmantelen, wat gebeurt er dan met degenen die dringend behoefte hebben aan levensreddende medicijnen? Deze vraag staat centraal in het onderzoek van Saleh Aljadeeah. Hij heeft als apotheker in Syrië gewerkt en met eigen ogen gezien hoe moeilijk het is om toegang te krijgen tot essentiële medicijnen in een regio die door conflicten is gefragmenteerd. Via het PharmaChron-project, gefinancierd door de Koning Boudewijnstichting, illustreert hij een grimmig beeld van schaarste, veerkracht en de dringende behoefte aan verandering.

Gezondheidszorg in puin

Voordat het conflict in 2011 begon, was het Syrische gezondheidszorgsysteem vergelijkbaar met dat van andere middeninkomenslanden. Een bloeiende farmaceutische industrie voorzag in bijna de volledige lokale vraag, met 63 fabrieken die 90% van de behoeften van de lokale markt dekten. Toen de oorlog uitbrak, brokkelde die stabiliteit echter af. Er ontstonden grote medicijntekorten, en illegaal geïmporteerde medicijnen (zogenaamde 'toeristische medicijnen', vanwege hun onbekende herkomst) begonnen ongecontroleerd te circuleren.

De situatie werd grimmig. Door het ontbreken van een goed gestructureerd en gereguleerd farmaceutisch systeem werd de levering van medicijnen verstoord, met wijdverspreide medicijntekorten en sterk schommelende prijzen tot gevolg. Essentiële geneesmiddelen werden voor velen ontoegankelijk. Patiënten met chronische ziekten moeten vaak kiezen tussen het rantsoeneren van hun doses, zelfcontrole of helemaal afzien van behandeling. Voor vrouwen zijn de barrières nog groter, met mobiliteitsbeperkingen en sociale normen die hen benadelen en hun toegang tot zorg beperken.

Maar dat is niet alles. Patiënten met gezondheidsproblemen, zoals epilepsie, krijgen vaak te maken met stigmatisering. Veel patiënten met epilepsie durven geen vragen te stellen over hun aandoening. Velen vrezen dat epileptische aanvallen eerder als iets mystieks dan iets medisch worden gezien, wat leidt tot stilzwijgen en verkeerde informatie. Omdat er geen neurologen beschikbaar zijn, zijn apothekers hun enige bron van informatie en moeten ze het vaak doen met beperkte voorraden.

Apothekers in de frontlinie

In het landschap van slecht functionerende ziekenhuizen hebben apothekers rollen op zich genomen die veel verder gaan dan hun formele opleiding. Hoewel het wettelijk verboden is om chronische ziekten te diagnosticeren, hadden velen geen andere keuze dan de leemte op te vullen die het kapotte systeem achterliet. Improvisatie is een noodzaak geworden. Velen moeten schaarse medicijnvoorraden beheren, kunnen de kwaliteit van medicijnen alleen visueel inspecteren, en moeten samenwerken binnen informele netwerken om ervoor te zorgen dat patiënten de zorg krijgen die ze nodig hebben. “We weten dat we soms te ver gaan,” zei een apotheker, ”maar uiteindelijk doen we ons best om de patiënten niet alleen te laten in deze ramp.”

Dr. Saleh Aljadeeah

Veerkracht, hoop en de strijd voor een betere toekomst

Ondanks deze overweldigende uitdagingen wijst het onderzoek van Saleh op een weg voorwaarts. Het versterken van de lokale farmaceutische productie, het verbeteren van de prijsregulering en meer aandacht voor niet-overdraagbare ziekten in conflictgebieden kunnen een tastbaar verschil maken. De situatie zou verder gestabiliseerd kunnen worden door sancties op te heffen die de toegang tot medicijnen beperken en flexibele, samenwerkende initiatieven in de gezondheidszorg te stimuleren.

Hoewel de crisis in Syrië en de regio ernstig blijft, zijn er verbeteringen mogelijk. Het heroverwegen van traditionele humanitaire hulpmodellen en het ondersteunen van lokale initiatieven zou de toegang tot gezondheidszorg kunnen verbeteren. Saleh’s werk is meer dan alleen onderzoek. Het is ook een bewijs van het uithoudingsvermogen van degenen die zich gedwongen zien om te vechten om zorg te verlenen in de moeilijkste omstandigheden.

Nieuwsgierig naar meer verhalen?

Saleh deelt zijn persoonlijke ervaringen en inzichten in de strijd voor toegang tot gezondheidszorg voor iedereen in seizoen 2 van onze ITG-podcast Transmission.

Luister naar Transmission