"Ik ben zo'n idealist die is afgestudeerd met het doel voor ogen: 'Daar wil ik werken!'" - dr. Liselotte Hardy

Wat is SIMBLE?

LISELOTTE Met het SIMBLE-project testen we een nieuw systeem voor bloedkweken. Door middel van die bloedkweken kan je bloedstroominfecties opsporen. De projectnaam staat voor ‘simplified blood culture system’. Heel concreet testen we met dit project een nieuw systeem uit dat aangepast is aan de noden in Afrika.

Wat zijn bloedstroominfecties precies? Waarom zijn ze gevaarlijk?

LISELOTTE Een bloedstroominfectie kan op een heel banale manier ontstaan. Bijvoorbeeld omdat via een wondje een bacterie in je bloed terechtkwam. Normaal zal je immuunsysteem de bacterie verwijderen, maar soms loopt het mis en beginnen de bacteriën te vermenigvuldigen. Je krijgt dan een infectie. Zo’n bloedinfectie kan tot sepsis leiden, wat levensbedreigend kan zijn.

Welke rol spelen bloedkweken in de diagnose van bloedstroominfecties?

LISELOTTE Stel dat je hoge koorts hebt en naar het ziekenhuis gaat. Er wordt dan onder andere bloed afgenomen in een bloedkweekflesje. In het flesje zit ook een zogenaamd groeimedium. Het flesje wordt vervolgens in een automaat met de juiste temperatuur geplaatst (lichaamstemperatuur) om de bacteriën te laten groeien. Als bacteriën beginnen te groeien, is er een diagnose van een bloedstroominfectie. Vervolgens moet nog bepaald worden welk microorganisme de infectie veroorzaakt en hoe dit behandeld kan worden.

Met het SIMBLE-project proberen jullie hiervoor een oplossing te voorzien?

LISELOTTE We hebben het Bactinsight-systeem ontwikkeld, dat uit twee delen bestaat.

Het eerste deel is een nieuw toestelletje, de ‘turbidimeter’. Het is een eenvoudig doosje met een ledlamp en twee sensoren, waarin het flesje gezet wordt. Het lampje stuurt een lichtstraal door het flesje. De sensoren interpreteren de straal op ‘turbiditeit’ (troebelheid). Hoe troebeler, hoe meer bacteriële groei.

In een tweede stap gebruiken we een lensvrije microscoop, ontwikkeld door onze partners in Grenoble (CEA). Eenmaal de bacteriële groei is vastgesteld, plaatsen we een druppel op een petrischaal. De lensvrije microscoop zit onder het schaaltje en neemt elke 30 minuten een foto. Op die manier kunnen we de bacterie identificeren.

Maar jullie hebben ook nog een belangrijke andere vernieuwing ontwikkeld, namelijk de bloedkweekflesjes.

LISELOTTE De flesjes verschepen is heel duur en gaat heel traag. Tijdens een eerder project hebben we de verschillende commercieel beschikbare groeimedia geanalyseerd om te weten welke het meest geschikt zijn om de bacteriën te kweken die wij het meeste zien in het veld. We hebben het kunnen herleiden naar een heel eenvoudig medium op basis van twee poeders die je samenvoegt.

Jullie hebben ook bekeken hoe de flesjes, het medium en de petrischalen lokaal kunnen geproduceerd worden.

LISELOTTE We hebben een projectpartner in Barcelona die onder andere flesjes produceert. Via hen hebben we een zeecontainer ontwikkeld, waarin we een minifabriekje hebben laten bouwen. Zo hebben we een mobiele productieomgeving die helemaal volgens de huidige normen werkt, waardoor er proper en veilig gewerkt kan worden. Die hebben we verscheept naar Cotonou, waar hij nu gebruikt wordt.

Heeft de ontwikkeling van SIMBLE een rechtstreekse impact op patiënten?

LISELOTTE Niet iedereen kan een bloedonderzoek betalen. De kosten worden namelijk meestal doorgerekend aan de patiënten. Dat kunnen we opvangen in de studie. En door de introductie van de studie kunnen meer patiënten een diagnose krijgen. Sinds de start van de studie in Burkina zien we bijvoorbeeld een extreem hoge toename van staalafname. Het aantal positieve diagnoses is meer dan het dubbel dan wat we zouden verwachten. Zo’n stijging zegt ons dat er eigenlijk op het niveau van het ziekenhuis nog meer stalen zouden moeten afgenomen worden. Met lokale productie kan dat tegen een fractie van de huidige prijs.

Hoe wordt het project gefinancierd?

LISELOTTE Door EDCTP. Dat is een Europees-Afrikaanse financiering, waarbij zowel Europese als Afrikaanse landen een duit in het zakje doen. Als je bijdraagt, mag je als land meedoen. We hebben partners in Benin, Burkina Faso, Frankrijk, Spanje en België.

Hoe zijn jullie op het idee gekomen voor het project?

LISELOTTE Ik heb gedoctoreerd aan het ITG bij dr. Tania Crucitti. Eenmaal het project afgelopen was, heb ik een postdoc-positie aangenomen aan de Universiteit Gent, bij de burgerlijk ingenieurs, waar ik enkele jaren werkte aan een chlamydia-sneltest op basis van lab-on-chip-technologie. Maar toen dat project op zijn einde liep, zag ik een opportuniteit om terug naar het ITG te komen om te werken op de Dienst Tropische Bacteriologie.

Op een dag zat ik met professor Jan Jacobs in DR Congo aan de ontbijttafel. We hadden het over de bloedkweken. Jan Jacobs vroeg of ik met mijn achtergrond in fotonica niets kon bedenken om de werkwijzen te verbeteren. En zo ging de bal aan het rollen. Ik ging terug naar mijn ex-collega professor Roel Baets. Hij was heel enthousiast om samen een oplossing te bedenken.

De partners in Grenoble rolden als bij toeval in het project. Hen had ik gecontacteerd voor iets anders. En ik speelde al langer met het idee van lokale productie.

Wat is de volgende stap in het SIMBLE-project?

LISELOTTE In een volgende stap zullen we samen met McGill University het bloedkweeksysteem verder ontwikkelen. McGill heeft een goedkope ontwikkeling gemaakt voor antibioticagevoeligheidstesten. Dat vult de twee andere onderdelen van het project mooi aan. We denken ook aan het gebruik van AI tijdens de groei in de turbidimeter, om daar al de bacterie te beginnen identificeren.

Om dus eigenlijk om al verder te staan in de diagnose tijdens de eerste stap?

LISELOTTE Inderdaad … Als dat zou werken, en ik durf het bijna niet uit te spreken, dan is de impact op wereldschaal immens. We zouden dan echt een grote stap vooruit genomen hebben.

En de productie?

LISELOTTE Dissou Affolabi staat lokaal al verder met het opschalen van de productie, maar dat heeft hij in handen. We hebben al een projectaanvraag ingediend om lokale productie uit te breiden naar andere landen, maar het is moeilijk om financiën te vinden voor dit soort projecten, omdat het eerder capaciteitsopbouw is dan wetenschappelijk onderzoek.