Slaapziekte
Achtergrond
Humane Afrikaanse trypanosomiasis (HAT), ook bekend als slaapziekte, is een levensbedreigende, door vectoren overgedragen parasitaire ziekte die wordt verspreid door de tseetseevlieg. Afhankelijk van de subsoort van de parasiet kunnen twee varianten van HAT worden onderscheiden:
Trypanosoma brucei gambiense (gHAT): verantwoordelijk voor 92% van de gemelde infecties. Deze subsoort komt vooral in West- en Centraal-Afrika voor.
Trypanosoma brucei rhodiense: verantwoordelijk voor 8% van de gemelde gevallen. Deze subsoort komt vooral in Oost- en Zuidelijk Afrika voor.
De ziekte treft met name de Democratische Republiek Congo (DRC). Dankzij intensieve bestrijdingsmaatregelen is er aanzienlijke vooruitgang geboekt richting het doel van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) om de overdracht te stoppen. Toch blijft het risico bestaan dat de ziekte opnieuw de kop opsteekt, wat de noodzaak van voortdurende surveillance, screening en betrokkenheid van de gemeenschap onderstreept.
Ons onderzoek
Al meer dan 100 jaar stellen we onze wetenschappelijke expertise ten dienste van de strijd tegen slaapziekte. Tientallen jaren geleden ontwikkelden we de meest gebruikte slaapziektetest ter wereld, die we vandaag nog steeds produceren. Daarnaast spelen we een actieve rol in het onderzoek naar en de ontwikkeling van nieuwe diagnostische tests, voornamelijk moleculaire, die essentieel zullen zijn in de volgende fase van slaapziektebestrijdingsprogramma’s.
We spelen een leidende rol in de ondersteuning van programma's voor slaapziektebestrijding in de Democratische Republiek Congo (DRC). Samen met Congolese en internationale partners zijn we erin geslaagd het jaarlijkse aantal gevallen drastisch te verminderen. Hierdoor werd de eerste doelstelling van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bereikt: het uitbannen van slaapziekte als volksgezondheidsprobleem in het land. Het uiteindelijke doel van deze intensieve programma's is om tegen 2030 de overdracht van de ziekte volledig te stoppen door de transmissie van de parasiet tussen de tseetseevlieg en de mens te onderbreken.
Alle HAT-bestrijdingsprojecten worden gefinancierd door de Belgische regering en de Bill & Melinda Gates Foundation en door ons gecoördineerd. Deze programma’s werden in 2021 verlengd.
Meer informatie
Laatste update: 18 december 2025
Onze partners
Congolese Partners
Programme National de Lutte contre la Trypanosomiase Humaine Africaine (PNLTHA)
École de Santé Publique de l'Université de Lubumbashi (ESP/UNILU)
Centre de Recherche en Santé de Kimpese (CRSK) de l'Institut Médical Evangélique
Internationale partners
Algemene Directie voor Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD)
Projecten
Stop de overdracht van gambiense humane Afrikaanse trypanosomiasis (StrogHAT)
Door de diagnose te vereenvoudigen, de acceptatie te bevorderen en de toegang tot behandeling te verbeteren, zal StrogHAT bijdragen aan het bereiken van het doel om de overdracht van gHAT tegen 2030 te stoppen, zoals vastgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie.
Ontdek projecten en publicaties
Ontdek alle projecten en publicaties van onze onderzoekers en hun partners in het onderzoeksportaal van het Instituut voor Tropische Geneeskunde.
De laatste meters naar slaapziekte-eliminatie
Het ambitieuze doel om de overdracht van slaapziekte te stoppen ligt binnen handbereik. Toch waarschuwen ITG-experts dat zonder voortdurende waakzaamheid, screening en betrokkenheid van de gemeenschap, slaapziekte weer de kop zou kunnen opsteken, ondanks jaren van vooruitgang. Waarom is de laatste fase van slaapziekte-eliminatie het moeilijkst? Luister naar onze wetenschapspodcast Transmission op je favoriete podcastplatform!
Nieuws
Meer nieuws-
Verschillende veelbelovende gebeurtenissen en initiatieven hebben bijgedragen aan de inspanningen om slaapziekte in de DRC uit te bannen: de opening van een diagnostisch laboratorium in Mbuji-Mayi in de provincie Oost-Kasaï, de bijeenkomst van het wetenschappelijk adviescomité van het StrogHAT-project en een planningsworkshop over passieve gevallenopsporing in de regio Bandundu. -
Maak kennis met Janne Wouters en Niki Danel
-
Persberichten
Minister Prévot bezoekt Congolese partners van het ITG in de strijd tegen mpox en slaapziekte
Investeren in samenwerking is investeren in een veiligere toekomst -
Persberichten
Boost voor strijd tegen slaapziekte voor het ITG
De uitroeiing van slaapziekte in de Democratische Republiek Congo (DRC) komt een stap dichterbij. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) heeft een subsidie van 17,5 miljoen dollar ontvangen van de Gates Foundation voor het GAMBIT-project, dat de bestrijding van deze dodelijke parasitaire ziekte moet versnellen. -
Artikels
The Road to Zero
Het Instituut voor Tropische Geneeskunde lanceert een nieuw seizoen van zijn wetenschapspodcast Transmission. -
Het door EDCTP gefinancierde StrogHAT-project wil het eerste noodzakelijke bewijs leveren om het veelbelovende acoziborol te integreren in nationale bestrijdingsprogramma's voor slaapziekte, een ziekte die afneemt, maar nog niet overwonnen is.
-
Persberichten
Naar een wereld zonder slaapziekte
Op maandag 31 januari is het de nationale dag voor de uitroeiing van de slaapziekte in de DRC. -
Artikels
ITG versterkt samenwerking met Congo
Een akkoord dat de huidige samenwerking tussen ITG en de DRC verder uitbreidt, werd op 20 oktober ondertekend. -
Onvermoeibare inzet is cruciaal om de ziekte te elimineren
-
De Wereldgezondheidsorganisatie wijst het Institut National de Recherche Biomédicale in Kinshasa aan als WGO-samenwerkingscentrum voor onderzoek naar en training in diagnose van slaapziekte.
-
Roeland Scholtalbers, hoofd van de communicatiedienst, rapporteert over een werkbezoek aan een slaapziekte-endemisch gebied in de Democratische Republiek Congo (DRC)
-
DRC, ITG en internationale partners presenteren innovatieve aanpak van dodelijke ziekte tijdens nationale dag in Kinshasa
-
Artikels
Slaapziekte voorgoed laten inslapen
Samen met Congolese en internationale partners gaan prof. Marleen Boelaert en haar team de eindstrijd met de dodelijke tropische ziekte aan. -
28 internationale experts waarschuwen in Trends in Parasitology dat de pogingen om de ziekte te elimineren bemoeilijkt kunnen worden door onvoldoende kennis over de rol van verborgen reservoir-gastheren in de overdracht van de parasiet.
-
Artikels
Sleeping sickness, quo vadis?
Seminar in The Lancet on Human African Trypanosomiasis -
Artikels
ITG gaat voor eliminatie slaapziekte
België, de Gates Foundation en het Instituut voor Tropische Geneeskunde slaan de handen ineen om de dodelijke slaapziekte te elimineren. -
Impactverhalen
Slaapziektetest ontwikkeld én geproduceerd door het ITG
Al decennialang wordt overal ter wereld de slaapziektetest gebruikt die het ITG niet alleen ontwikkelde, maar tot vandaag de dag ook nog steeds produceert. -
Deze mutatie komt vaak voor bij bepaalde stammen in Afrika.
Onderzoeksthema's
-
Bacteriën konden in de loop der tijd op verschillende manieren resistentie ontwikkelen, waarvan resistentie tegen antibiotica een probleem vormt dat zich over verschillende domeinen uitstrekt.
-
Arbovirussen zoals het denguevirus, chikungunya en Zika zijn urgente bedreigingen voor de volksgezondheid in tropische en subtropische gebieden.
-
Door inspanningen rond biologische, menselijke en maatschappelijke aspecten van de ziekte te combineren, hoopt het ITG malaria onder controle te krijgen en op de lange termijn te elimineren.
-
Verwaarloosde (tropische) ziekten (NTD's) staan hoog op onze agenda. Het ITG is al jarenlang actief bezig met onderzoek naar NTD's, met name leishmaniase, lepra en slaapziekte.
-
Vooraleer vaccins of medicatie door de algemene bevolking gebruikt kunnen worden, moet hun veiligheid en werking grondig onderzocht worden, door middel van klinische studies.
-
Het onderzoek van het ITG naar het humaan immunodeficiëntievirus (hiv) en aids is van onschatbare waarde.
-
Al meer dan 10 jaar observeert het ITG de aanwezigheid van exotische steekmuggen in België.
-
Het ITG volgt de verspreiding van mpox op de voet, zowel in België als in de Democratische Republiek Congo (DRC).
-
We werken mee aan betere seksuele en reproductieve gezondheid door wetenschappelijk onderzoek te koppelen aan geavanceerd onderwijs, beleidsondersteuning en capaciteitsversterkende initiatieven.
-
Het ITG geniet wereldwijde erkenning voor zijn onderzoek naar tuberculose (tbc). De kortere combinatiebehandeling voor resistente tuberculose was een wereldwijde doorbraak. Onze onderzoekers bestuderen nieuwe mogelijkheden voor diagnose- en detectietechnieken, met 's werelds grootste publieke collectie tbc-stammen ter beschikking.
-
EcoHealth is een interdepartementale groep dat onderzoekers met verschillende disciplinaire achtergronden verenigt. We erkennen allemaal dat een alomvattende, systemische aanpak essentieel is om gezondheidsuitdagingen te benaderen die zich op het raakvlak tussen mensen, dieren en hun brede natuurlijke, sociale en politieke omgeving bevinden.
-
Het ITG verstrekt al sinds het begin medische dienstverlening aan personen die ziek van overzeese gebieden terugkeren. Op die manier kon het instituut een diepgaande expertise opbouwen in tropische ziekten, maar ook in soa’s en hiv.
-
Het recht op gezondheid impliceert dat iedereen waar dan ook moet kunnen beschikken over de nodige essentiële gezondheidsproducten, met inbegrip van (maar niet beperkt tot) diagnostica, vaccins en medicatie.
-
Wij beschouwen een cultuur van onderzoeksethiek, onderzoeksintegriteit en rechtvaardigheid in onderzoekssamenwerking als een essentiële voorwaarde voor goede wetenschap.
-
In een sterk verbonden wereld blijft het ITG zijn uitbraakonderzoek vernieuwen en verder ontwikkelen.
-
Het ITG beschikt over decennialange ervaring in de bestrijding van besmettelijke ziekten en de indamming van epidemieën. We zetten ons volledig in om een einde te maken aan de COVID-19-pandemie die de wereld bedreigt. Daarvoor werken we samen met partners in het binnen- en buitenland.
-
Ebola is een dodelijke ziekte die in 1976 mede werd ontdekt door onderzoekers van het instituut. Het ITG volgde de daaropvolgende uitbraken op het Afrikaanse continent op de voet op en hielp mee bij nieuwe ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling.
